Is een boek van net na de oorlog nog actueel? Ja, want het gaat over armoede. En die is niet verdwenen.
Het boek is geschreven in de naoorlogse jaren en nog steeds actueel. Want het gaat over een geëmigreerde boerenfamilie die het niet breed heeft. Momenteel leeft één op de zeven Fransen onder de armoedegrens!
De blog Hollandse koffie en Feuerzangenbowle van Monique Vos gaat over heimwee en maakt herinneringen bij me los. Dat komt door het boek dat erin genoemd wordt; de trilogie Boerin in Frankrijk van Wil den Hollander. Ik had het ooit al eens op aanraden van mijn oma gekocht, omdat zij het zo’n geweldig boek vond. Niet wetende dat ik een paar jaar later zelf tussen de koeien zou zitten. Dat was in Noorwegen, waar ik drie jaar heb gewoond. Op dit moment werk ik nog bij een wijnboerderij in de Provençe, maar heb zojuist gesolliciteerd bij een melkveebedrijf met 120 koeien (daarover later meer).
Heimwee
Maar over heimwee gesproken… Ja, de lucht van kuil, een zuigend kalf aan je vingers en zelfs met je laarzen door de mest baggeren staan op mijn heimweelijst. Ik dwaal af. Terug naar Noorwegen waar ik eind 2008 eindelijk tijd vond om Boerin in Frankrijk te lezen. Vanaf de eerste tot de laatste bladzijde was ik geboeid. In de week dat we én een koe én een jonge stier verloren, schreef ik deze blog voor Boerderij en op mijn eigen weblog het volgende:
Voor €1 kocht ik bij een kringloopwinkel de omnibus ‘Boerin in Frankrijk', geschreven door Wil den Hollander. Nog nooit heb ik voor zo weinig geld de nodige traantjes weggepinkt maar ook gelachen, als met dit boek. Het speelt zich af in de jaren na de oorlog en het gezin kampt met torenhoge schulden. De ene ramp na de andere voltrekt zich en in het boek 'Volwassen mensen huilen niet' beschrijft zij de dood van stier Norbert.
Nadat Norbert kampioen is geworden van heel Frankrijk en het gezin zelfs met hem voor de minister-president heeft gestaan, is het wachten op tien nakomelingen. Dan zal Norbert getest worden en voor 2 à 3 miljoen (Franse franc) naar het ki-station gaan. Het gezin is hiermee uit de schulden en Wil zal een wasmachine en een strijkplank krijgen, zodat het leven wat gemakkelijker wordt. Op een zonnige, zomerse dag ligt Norbert dood in zijn hok, gestorven aan een bloeduitstorting. 1.000 kilo vlees moet de stal uitgetakeld worden.
Aangrijpend
Het is deze passage die ik toen zo aangrijpend vond. De spanning van het wachten op de tien nakomelingen. En dan de hoop op een wasmachine en een strijkplank in rook zien opgaan door de voortijdige dood van de stier. Op dit punt in het boek aangekomen, ging er voor mijn ogen ook een stier dood…
Vanmorgen (vrijdag 14/11/08) kwam ik in de stal om mijn dagelijkse dingen te doen. Terwijl Johan aan het melken is, veeg ik met een bezem alle matten droog, voordat deze ingestrooid worden met zaagsel. Uit de hokken achterin klinkt een heel raar geluid en ik weet meteen dat het Fleckje 3 is (jonge stier, kruising Noors Roodbont x Fleckvieh). Hij is maandagavond door de veearts behandeld voor ‘trommesjukdom’ (trommelziekte, tympanie). Bij deze aandoening werken de voormagen niet goed (chronische tympanie), het gas in de pens kan niet weg en het dier zwelt op tot enorme proporties. Bij acute tympanie kunnen snelle temperatuurwisselingen, kou en haarballen de oorzaak zijn.
De veearts heeft medicijnen in zijn hals gespoten, en een slang in zijn bek gebracht om het gas te laten ontsnappen. Een vies karweitje wanneer de hele boel naar boven komt! Daarna gaat via dezelfde slang een halve liter paraffine naar binnen om het darmkanaal te activeren. Hij laat antibiotica achter en we hopen er het beste van. Maar op dinsdagavond is het opnieuw mis. Omdat wij geen goede slang hebben, ren ik naar de veeartsenkliniek waar huisdierenspreekuur wordt gehouden. Johan probeert ook de slang in te brengen, wat niet zo goed lukt. Het is het vele gespring dat een paar uur later het kalf doet ‘ontploffen'. De dagen erna heeft hij nergens last van.
Tot vanmorgen. Ik sta voor het hok en zie een enorm opgezwollen Fleckje 3 die naar adem loopt te happen. Wanneer Johan de slang inbrengt, gaat het kalf meteen door de knieën. Uit zijn achterste komt rode poep en wanneer ik naar de veearts ren, zegt hij gelijk dat het te laat is. Dat wist ik eigenlijk ook al wel. 3 minuten later ben ik alweer terug in de stal en zie Johan met een mes in zijn handen staan waarmee hij een gat heeft geprikt in Fleckje 3. Dappere actie, maar het is te laat! Dood in nauwelijks 5 minuten! We trekken 120 kilo de stal uit, wat vreselijk zwaar is. Johan pakt Fleckje 3 in een stuk plastic. Vanmiddag zal Norsk Protein langskomen en het kadaver ophalen om het tot lijm te verwerken.
Vorige week vrijdag al een koe verloren, en een week later weer een vrachtwagen met takel op je erf. Wil en Johan in het boek doen hun uiterste best geen traan te laten om Norbert. Maar ik heb nog nooit een dier zo afschuwelijk zien doodgaan en heb wel lekker een end in de rondte gejankt. 's Nachts komt de slaap niet en om half vijf lees ik, met een kopje soep en met Sil de Abessijn gezellig in m’n nek, even verder.
Wil durft geen 'nee' te zeggen tegen de Franse vrouwen die geen van allen kunnen naaien en zit nachtenlang achter de naaimachine jurkjes en schortjes te maken. Met een deken onder de machine, want haar man mag het niet weten. Zij moppert op haar dorpsgenoten die waarschijnlijk denken dat een naaimachine net zo werkt als een elektrische koffiemolen: lapje erin, en hup, jurkje eruit! Om dat ‘lapje erin en hup, jurkje eruit’ kreeg ik vreselijk de slappe lach.
Wie zegt dat het boek niet meer van deze tijd is, heeft het mis! Volgens de laatste cijfers van de Insee (het Franse CBS, cijfers uit 2009) leeft één op de zeven Fransen onder de armoedegrens! Het gaat om 8,17 miljoen mensen die moeten leven van minder dan €954 per maand. En velen moeten het met minder dan €500 doen.
Vanaf het ontstaan van de aarde gaat de ontwikkeling van de mensheid in een duizelingwekkend tempo. Je kunt het zo gek niet verzinnen, of de mens heeft het verzonnen. Maar er is geen oplossing verzonnen voor armoede. Die gaat onverminderd voort. En dat is wel degelijk om te huilen!