Nieuw subsidiefonds voor historische boerderijen

Geen opvolger, te veel geurhinder, te dichtbij een natuurgebied, te weinig toekomstperspectief: er zijn tal van redenen voor boeren om te stoppen met hun bedrijf. Een ingrijpende beslissing met heel wat consequenties, ook voor de gebouwen.

Leegstand en verloedering loert voor oude boerderijen

Met name voor de wat oudere boerderijen en bedrijfsgebouwen liggen leegstand en verloedering op de loer. Immers: voor moderne agrarische bedrijfsvoering zijn ze niet meer geschikt, de grote machines van nu passen er niet meer in, de bewaarcapaciteit is te krap, de ventilatie te weinig en ga zo maar door. En dan is er nog het onderhoud wat naast veel tijd vooral ook veel geld vraagt.

Kleine boerderijen zijn vaak nog wel te verbouwen tot woonboerderij, maar voor de grote boerderijen is dit lang niet altijd een optie. En dus staan die majestueuze gebouwen leeg en verloederen ze, tot na verloop van tijd sloop bijna de enige overgebleven oplossing lijkt.

Cultureel erfgoed

Doodzonde, want veel van die oude boerderijen behoren tot het cultureel erfgoed van Nederland. Ze geven identiteit aan het landschap, een boerderij in Noord-Holland ziet er immers anders uit dan een in Limburg of Zeeland. Door hun vorm en uiterlijk zijn ze als het ware levende geschiedenis, ze geven een beeld van hoe het ooit was.

Agrarisch Erfgoed Nederland: groot verlies

Niet al die boerderijen zijn te behouden, maar het zou een groot verlies zijn om alles zomaar te laten gaan, aldus de stichting Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN). Die stelde een aantal jaren geleden al vast dat bij overheden de focus ligt op problemen in de stad en niet bij die op het platteland. Terwijl daar toch ook het nodige aan de hand is.

De prognose is dat er tot 2030 bijna 16 miljoen vierkante meter aan leegstaande agrarische bedrijfsgebouwen bijkomen; zo’n 3% tot 8 % daarvan zijn historische boerderijen die behoren tot het cultureel erfgoed.

_{Lees verder onder de foto.}

Oude boerderijen passen vaak niet meer bij de moderne bedrijfsvoering. Door ze om te bouwen naar een andere functie, kunnen ze blijven bestaan. Daar is binnenkort subsidie voor beschikbaar. – Foto: Pixabay

Manifest ‘Gebruik de Boerderij!’

Om te voorkomen dat dat alles zomaar verdwijnt, kwam AEN in 2017 met het Manifest ‘Gebruik de Boerderij!’. Overheden, projectontwikkelaars, eigenaren en bewoners van historische boerderijen werden opgeroepen zich sterk te maken voor het benutten van historische boerderijen en erven. Maar dan moest er wel wat gebeuren aan de mogelijkheden om de gebouwen een andere bestemming te geven.

Nu gaan uitvoeren

Die ruimere mogelijkheden zijn er inmiddels bij veel gemeenten. Nu komt het aan op initiatieven en op geld om de ideeën te kunnen uitvoeren. In december vorig jaar werd daartoe het Boerderijenfonds aangekondigd. Binnenkort wordt het operationeel. Het is een stimuleringsfonds voor herbestemming, verduurzaming en restaurantie van zogenoemde historische boerderijen.

Soms past een boerderij in geen van de monumentcategoriën, maar vindt een eigenaar hem toch historisch belangrijk. Dan moet je de cultuurhistorische waarde aantonen (…). Anders kan iedereen wel zeggen dat zijn of haar boerderij subsidie verdient

Wat precies historisch is? “Je hebt verschillende categoriën monumenten, van rijksmonument tot gemeentelijk monument en beschermde dorpsgezichten,” legt Gitte op den Akker uit. Ze is directeur van het fonds dat ze de komende tijd verder wil op- en uitbouwen. “Soms past een boerderij in geen van die monumentcategoriën, maar vindt een eigenaar hem toch historisch belangrijk. In dat geval moet je de cultuurhistorische waarde kunnen aantonen met een bouwhistorisch rapport. Want anders kan iedereen wel zeggen dat zijn of haar boerderij subsidie verdient om te restaureren of te verbouwen.”

In de pot van het Boerderijenfonds zit € 5 miljoen die de komende 3,5 jaar is te gebruiken om agrarisch erfgoed te behouden. “Maar natuurlijk gaan we ons hard maken voor extra geld en voor een langere periode. Zeker gezien de huidige ontwikkelingen van stoppende boeren is dat heel belangrijk.” Op den Akker benadrukt dat boeren die hun boerderij willen restaureren of verduurzamen puur voor eigen gebruik, niet in aanmerking komen. “Als je bij ons een subsidieaanvraag indient, dan moet je plan wel een meerwaarde hebben voor de omgeving. Denk aan een zorgboerderij, iets met recreatie, vergaderlokatie, wooneenheden of wat dan ook. Het moet maatschappelijk, ecologisch en landschappelijk iets toevoegen.”

Begin maart gaat de website www.boerderijenfonds.nl online. Daar komt onder meer op te staan hoe een aanvraag ingediend kan worden. Tot die tijd is het nieuws over het fonds te volgen via de website van Agrarisch Erfgoed Nederland: www.agrarischerfgoed.nl.