Foto: Hans Prinssen BoerenlevenAchtergrond

‘Ik ben de laatste Joodse veehandelaar’

Sallo van Gelder (81) omschrijft zichzelf als de laatste Joodse veehandelaar in Nederland. Als jochie heeft hij de Tweede Wereldoorlog op wonderbaarlijke wijze overleefd. Het recent gepubliceerde boek ‘Sallo’s ontsnapping’ is een eerbetoon aan alle mensen die hem hebben geholpen de oorlog te overleven.

De kleine Sallo van Gelder, toen zes jaar, wacht eind augustus 1943 op het perron van Amsterdam Centraal. Honderden Joodse kinderen staan twee-aan-twee in een lange rij, in afwachting om naar Westerbork te worden vervoerd en vervolgens naar de vernietigingskampen in Polen.

Sallo heeft geen idee van de eindbestemming, maar zijn gevoel zegt dat die treinreis verkeerd gaat aflopen. Hij treuzelt. Als laatste is hij aan de beurt om de wagon in geduwd te worden.

Ik ben een van de weinigen die heeft kunnen ontsnappen

Opeens ziet hij een non, ze wenkt hem. Kruip onder mijn rok, zegt ze zachtjes. In haar handen heeft ze een foto van een kind dat ze hier moet oppikken. Een ander jochie, maar die kan ze niet vinden. Dan deze jongen maar, Sallo.

Ze is geen non, maar een verzetsstrijdster, blijkt later. Het tweetal passeert Duitse soldaten met geweren en honden. Even later stappen ze in de trein naar Arnhem, de plaats waar Sallo een paar uur eerder van is vertrokken.

Sallo van Gelder: "Een mens moet niet verroesten, maar verslijten." Foto Hans Prinssen

Sallo van Gelder: “Een mens moet niet verroesten, maar verslijten.” Foto Hans Prinssen

Ontsnapping

Van Gelder uit Aalten, nu 81 jaar, vertelt het verhaal van zijn wonderbaarlijke ontsnapping in de Tweede Wereldoorlog. Hij kent nog alle details: data, straten, namen van mensen die hem hebben verborgen op onderduikadressen. Alle gebeurtenissen passeren in chronologische volgorde de revue.

Het boek over zijn oorlogsverleden – ‘Sallo’s ontsnapping’, geschreven door Henk Vis – is vorige week gepresenteerd. In de volle zaal zitten veel veehouders uit de Achterhoek, klanten van Van Gelder die na de oorlog het beroep van zijn vader overneemt: veehandelaar. Dat vak beoefent hij trouwens nog steeds uit. Bijna dagelijks gaat hij nog de boer op. “Een mens moet niet verroesten, maar verslijten”, zegt hij. Hij gaat ermee door tot hij echt niet meer kan. Dat moment is nog niet gekomen.

Boek Sallo's ontsnapping

Boek Sallo’s ontsnapping

Onderduikadres

Zijn vader had in oktober 1942 een onderduikadres gevonden. Voor de kleine Sallo was op die boerderij geen plek. “Ga je mee de boer op?” vroeg zijn vader. Dat deden ze wel vaker, natuurlijk ging hij mee. “Toen we bij een boerderij aankwamen, zei mijn vader dat hij nog even naar de buren moest. Ik kon niet mee, omdat ze daar een gevaarlijk hond hadden, zei hij. Ik heb de hele dag op hem gewacht, maar hij kwam niet terug. Ik mocht daar wel blijven slapen, zei de dochter van de boerin. Toen ik naar bed ging, bleek mijn koffertje met kleren al op de slaapkamer te staan. Mijn ouders en broer heb ik pas jaren later teruggezien. Ook zij hebben de oorlog overleefd.”

‘Het boek is een eerbetoon aan alle mensen die ons hebben geholpen, met gevaar voor eigen leven’

De meeste Joden uit de Achterhoek zijn niet meer teruggekomen. Het gezin Van Gelder heeft die jaren op wonderbaarlijke wijze overleefd. “Het boek is een eerbetoon al alle mensen die ons hebben geholpen, met gevaar voor eigen leven. Bijvoorbeeld verzetsstrijdster Anna Hoekstra die mij in Amsterdam oppikte en onze huisarts die een centrale rol speelde in het verzet en ook mij hielp op een veilige plek terecht te komen. En natuurlijk een eerbetoon aan de boerenfamilies waar we ons zo lang konden verbergen.”

Veehandelaar

In mei 1945 pakt zijn vader zijn beroep als veehandelaar weer op. Hij noteert de prijzen in zijn oude kasboek en begint op de pagina waar hij eind 1942 is gestopt. Sallo krijgt op zijn zestiende verjaardag een brommer en duizend gulden. “Ik moest mijzelf maar redden. Dat is prima gelukt, net zoals mijn vader met de in- en verkoop van vee.”

Van Gelder heeft nog 28 klanten voor wie hij regelmatig bemiddelt in de verkoop van koeien en stieren. Het vee gaat naar slachterij Gosschalk in Epe. “Zet maar in het artikel dat ik de laatste Joodse veehandelaar ben in Nederland. Voor de oorlog was de veehandel voor een groot deel in handen van Joden. De meesten hebben de oorlog helaas niet overleefd. Ik ben een van de weinigen die heeft kunnen ontsnappen.”

Sallo’s ontsnapping is te koop in boekhandel Messink & Prinsen in Aalten en boekhandel Kramer in Winterswijk.

Beheer
WP Admin