Foto: Hans Prinsen BoerenlevenAchtergrond

‘Boeren balen meer van kwaaltjes dan van overheid’

Afnemend werkplezier verklaren door toenemende regelgeving is te makkelijk, vindt coach Jan van der Zee. ‘Vaak zit er iets anders achter.’

Hij is niet van boerenkomaf; zijn vader was mollenvanger en handelde in mollenvellen. Jan van der Zee leerde de kneepjes daarvan al vroeg en kwam zodoende dagelijks bij boeren op het erf. Hij raakte betrokken en gefascineerd door de landbouw en vond er zijn werk in als coach en mediator. Inmiddels loopt hij al 33 jaar mee. In die jaren zag hij het speelveld van boeren veranderen. Ook boeren zelf veranderden, onder andere hun werkplezier nam af, aldus Van der Zee.

Meeste boeren zijn geen praters

Door toenemende wet- en regelgeving zeker?

“Dat is te makkelijk gezegd. Boeren roepen dat vaak wel, maar meestal zit er iets anders achter. Iets persoonlijks, iets waarover je niet zo makkelijk praat, want de meeste boeren zijn geen praters als het gaat om hun gevoelens. Afgeven op de wet- en regelgeving is makkelijker en als je dat maar vaak genoeg doet, ga je ook geloven dat dat het werkelijke probleem is.”

Lees verder onder de foto.

Jan van der Zee (55) woont in Aalten (Gld.) en is agrarisch coach en mediator. Tevens spreekt hij regelmatig als lekenpreker, een soort gastpredikant, overal in het land. - Foto: Hans Prinsen

Jan van der Zee (55) woont in Aalten (Gld.) en is agrarisch coach en mediator. Tevens spreekt hij regelmatig als lekenpreker, een soort gastpredikant, overal in het land. – Foto: Hans Prinsen

Maar dat is niet zo?

“Vaak niet. Laatst gaf ik een paar workshops bij studiegroepen. Daar gaat het vaak over de cijfers van een bedrijf, maar nooit over de vraag of je er nog wel lol in hebt. Het maakte veel los en ik heb er zelf ook iets van geleerd. Waar boeren echt van bleken te balen, is dat ze ouder worden en allerlei kwaaltjes krijgen. Je staat stram op en je weet dat je die dag gewoon weer aan het werk moet en dat nog jarenlang. Het aantal opvolgers neemt af, dus het vooruitzicht op iemand die je werk gaat overnemen, is er niet. Nou, dat tast je werkplezier behoorlijk aan. Het zit ze echt dwars.”

Maar zeg je nou dat die wet- en regelgeving geen invloed heeft?

“Het staat als domper van werkplezier niet op nummer 1, maar het heeft natuurlijk wel invloed. Vooral dat veel van die regels onlogisch zijn. Als veehouder moet je koeien wegdoen omdat je anders te veel fosfaat produceert, en op een groot muziekfestival wordt de urine van bezoekers opgevangen zodat het fosfaat eruit gehaald kan worden om er kunstmest mee te maken.

Ook de rigide houding van de overheid zit boeren niet lekker. Ik was eens op een bedrijf dat de mais eraf had en vanwege het slechte weer even wachtte met het inzaaien van een vanggewas. Toen werd er net gecontroleerd en was die boer de sjaak. Hij kreeg € 15.000 boete omdat hij de regels had overtreden. Dat is bizar, natuurlijk. Je wordt neergezet als crimineel en ik snap goed dat boeren daar last van hebben. Nog een voorbeeld, mag dat?”

Als je boeren stuk wilt krijgen, moet je gezonde dieren laten afmaken

Vertel.

“De geitensector. In het voorjaar worden er duizenden lammetjes geboren. Bedrijven komen daarvoor vaak hokruimte te kort. Omdat er varkensbedrijven leegstaan, stallen sommigen die lammeren daar tot ze weg kunnen. Dat gebeurt, waarom ook niet? Er zitten op die lege bedrijven gewoon nog vergunningen en fosfaatrechten en alles, dus wat maakt het uit? Maar net nu, in deze tijd, gaan gemeenten handhaven in het kader van de ‘geitenstop’ en moeten er duizenden lammeren worden afgemaakt omdat er regels worden overtreden. Als je boeren stuk wilt krijgen, moet je gezonde dieren laten afmaken.”

En dan is het advies van de coach: kop op, richt je op datgene waar je wel invloed op hebt. Is dat niet een beetje simpel?

“Als coach rouw ik mee, want het is echt rouwen wat je dan doet. Dat mag ook, verdriet en rouw mogen er zijn. Maar je moet er niet in blijven hangen, want dan kom je niet verder.

Ik zeg altijd: tranen zijn goed, ze maken schoon. Als je gelooft in jezelf, jezelf als oplossing ziet en niet als probleem, dan kun je ook na een moeilijke tijd weer verder. Ik heb het vaak gezien, boeren zijn echte krachtpatsers. Ze redden het altijd, ook al denken ze eerst van niet.”

Van doormodderen word je echt doodongelukkig

Kwaaltjes en de overheid; nog meer zaken die boeren het werkplezier ontnemen?

“Ziek vee. Maar zeggen dat ze daarmee zitten, dat doen ze niet. Ze zijn bang dat anderen denken dat ze een slechte boer zijn. Onmacht over je ondernemerschap is trouwens ook een bron van verminderd werkplezier. Sommige boeren zijn prima vaklui, maar niet zulke goede ondernemers. Vroeger kwam je daar wel mee weg, nu niet meer. Dan loop je vast en heb je er geen plezier meer in.

Wat je daaraan kunt doen? Het ondernemerschap leren. En anders stoppen. Dat klinkt rigide, maar van doormodderen word je echt doodongelukkig.”

Lees verder onder de tweet.

We moeten het nog even hebben over de kritiek van burgers.

“Boeren weten wat ze waard zijn en de meesten prikken echt wel door alle kritiek heen. En als ze er soms toch doorheen zitten, dan houd ik ze voor dat ze anders naar zichzelf moeten kijken. Het grootste probleem in de wereld is honger. Daar moet een oplossing voor komen en boeren maken daar deel van uit. Krijg je door burgers het gevoel dat je een probleem bent? Dat ben je niet, je bent juist een deel van de oplossing. Als je je dat realiseert, dan word je weer weerbaar. En trots. Maar soms zou ik willen dat boeren wat minder trots waren.”

Hoezo?

“Dan zouden ze eerder hulp inschakelen. Ze denken als het thuis niet lekker loopt: ‘we kunnen het zelf wel’. Daardoor kom ik meestal te laat. Het gebeurt maar zelden dat ik een relatie kan redden, meestal is er al te veel gebeurd en gezegd. Het enige dat ik dan nog kan doen, is damage control, de schade beperken. Dat zie ik niet als persoonlijk falen van mij als coach, maar ik baal er wel van.”

Er is dus best veel dat het werkplezier van boeren vergalt. Waar worden ze wel blij van?

“Als ik ze dat vraag, dan gaan hun ogen glimmen. Dan verandert de sfeer van kommer en kwel in plezier en een biertje. Boeren worden blij van de vrijheid om zelf hun dag in te kunnen delen, van het buitenaf wonen, van de afwisseling en het werken met planten en dieren. Dat is echt hun passie. En ze worden blij van het besef dat ze geen probleem zijn maar deel uitmaken van een oplossing. Ik zou boeren willen adviseren: ga elke dag even voor de spiegel staan en zeg tegen jezelf dat je van waarde bent. Het werkt echt.”

Lees ook: Advies van coaches: relativeer negativiteit

Beheer
WP Admin