Boeren blikken terug: ‘Het was een raar jaar’

Het was een raar jaar, vindt Rita Dokter. Ze heeft met haar man een melkveebedrijf en geeft daarnaast schilderles aan huis. “Vanochtend had ik het er nog over met een paar cursisten, hoe bizar het is dat je van de ene op de andere dag te maken hebt met dat stikstofgebeuren. Omdat er een paar bloemetjes op de tocht staan, zit alles op slot. Dat is niet leuk, je zou er bijna van emigreren.”

Waar wij het aan de keukentafel best veel over hebben, is dat je als boer zo ongeveer overal de schuld van krijgt

^{Melkveehouder Rita Dokter}

Stikstof in januari nog geen issue

Stikstof, bijna elke boer en boerin begint erover bij de vraag hoe ze dit jaar beleefd hebben. In januari was het nog totaal geen issue, 2019 trapte af met een probleem voor geitenhouderijen. De ene na de andere provincie zette de rem op deze bedrijfstak vanwege de verhoogde kans op longontsteking voor omwonenden.

Boerin in tranen

Voor boeren die niet met geiten bezig waren, was er altijd nog die andere issue: fosfaat. Bij sommigen waren te weinig rechten toegekend, bij anderen waren de vergunningen al verleend maar kon de bouw van de stal niet meer beginnen. Boerin Agnes Lensink barstte tijdens een tv-uitzending van Onze Boerderij in tranen uit omdat ze het niet meer kon bolwerken. Door die fosfaatrechten dus. Ze had een grote stal gebouwd, maar kon hem door de invoering van het fosfaatrechtenstelsel niet meer vol krijgen met koeien. Samengevat: wel veel kosten maar niet genoeg opbrengsten om de rekeningen te kunnen betalen.

_{Lees verder onder de tweet}

"Boeren mogen zoveel vee houden als ze zelf willen"
Kan ik dat even zwart op wit krijgen? We kunnen doordat de fosfaatrechten met terugwerkende kracht werden ingevoerd, geen eigen jongvee meer houden. Was al 200 jaar gewoonte. Nu weer vrij?? https://t.co/NNkXXVaQpF

— geeskegrietje ☻ (@geeskegrietje) October 12, 2019

1.200 juridische procedures

En zo waren er tal van knelgevallen. In maart bleek er een stapel van 1.200 juridische procedures te zijn over dit soort kwesties. Daarnaast lagen er nog eens honderden rechtszaken op de plank over al dan niet terecht ingetrokken fosfaatrechten. Het probleem: de definitie van jongvee werd na de invoering van het beleid door de overheid aangepast, er zouden alleen fosfaatrechten bij horen als ze ook zouden afkalven. Vleesveehouders zouden er daarom geen recht op hebben.

PAS in de ban

De juridische molen draaide op volle toeren toen op 13 mei een groep dierenactivisten een varkensstal in Boxtel bezette. Groot was de verontwaardiging onder boeren, maar het was niets vergeleken bij wat nog zou komen. Twee weken later was er de stikstofuitspraak. De Raad van State oordeelde toen dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet meer gebruikt mocht worden voor vergunningverlening.

Ook vrijstellingen van de vergunningplicht die in het programma waren geregeld, golden niet meer. De overheid verduidelijkte: “Hierdoor kan het zijn dat u een vergunning nodig heeft, terwijl dat onder het PAS niet het geval was.” In de praktijk kwam alle nieuw- en verbouw stil te liggen vanwege een verhoogde kans op overmatige stikstofdepositie. Om de landelijke uitstoot structureel omlaag te brengen, dreigt inkrimping van de veestapel.

Elk bedreigd torretje is onze schuld, gek word je ervan

^{Melkveehouder Gert Wessels}

Stikstof grootste impact

Rita Dokter: “Waar wij het aan de keukentafel best veel over hebben, is dat je als boer zo ongeveer overal de schuld van krijgt. Je zou je bijna gaan schamen voor wat je doet. Wat voor probleem er ook is, het ligt altijd aan de boeren. We maken er inmiddels wrange grappen over: struikelt er iemand over een steen? O, dan is die er vast neergelegd door een boer.”

Gert Wessels denkt er net zo over. “Elk bedreigd torretje is onze schuld, gek word je ervan.” Wat er verder dit jaar is langsgekomen, herinnert hij zich niet zo goed meer. “Fosfaatrechten, ja, maar dat is ook alweer wat weggezakt. Vraag je naar de grootste impact van dit jaar, dan zeg ik stikstof. Het heeft me erg beziggehouden en dat doet het nog. Ik had het afgelopen jaar geen idee waar ik als melkveehouder aan toe was en dat heb ik nog steeds niet.”

_{Tekst gaat verder onder de tweet}

Omdat het een driehoeksruil is: mensen wil wonen, en de natuur wil minder stikstof. Boeren willen terecht alleen met minder stikstof boeren als ze betaald worden. Dat geld komt van de burger die zo kan wonen en meer natuur krijgt. Op korte termijn een logische deal. https://t.co/4dIaPFOy1N

— krijn j. poppe (@Krijn_J_Poppe) December 9, 2019

‘Nu weten we niks’

Dat herkent Marco Jaapies helemaal. Ook hij vond het een heel raar jaar. “Als je nou maar wist waar je aan toe was, dan kon je wat doen. Dan gooien we er een beetje stikstof uit en dan gaan we weer door. Maar nu weten we niks. Boeren wordt op deze manier gokken.”

Hij heeft weleens gedacht aan emigratie. “Maar ik ben 51 en mijn zoon is 7. Als hij nou 20 was en zeker zou weten dat-ie boer wil worden, dan waren we vertrokken om ergens anders te gaan melken, maar er is nu nog niks van te zeggen.” Hij zucht ervan. “Eerst de fosfaat, nu dit weer, het is steeds wat. En de ellende is dat je er aldoor mee geconfronteerd wordt. Via social media, de vakbladen, de krant en het journaal, het is overal. Je afsluiten kan niet. Dat moet ook niet trouwens want boer zijn is mijn vak, ik moet toch weten wat er speelt.” Hij vreest dat de onzekerheid nog wel een paar jaar gaat duren. “Het beleid moet nog uitgevoerd worden, we zijn er voorlopig nog niet vanaf.”

Ik ben er zeker van dat er voor mij als boer toekomst is

^{Akkerbouwer Nico Bruijnen}

Meerkosten niet betaald

Ook Nino Bruijnen zag dit jaar de onzekerheid verder toenemen. Hij wil het akkerbouwbedrijf thuis overnemen en is bereid daarvoor te knokken, want ‘mijn passie zit erin’. Wat hem dit jaar vooral bezighield, was het beleid voor gewasbeschermingsmiddelen. “Dat is weer verder aangescherpt, pas nog is er voor de aardappelbewaring een middel uitgegaan. Wat je nog wel mag gebruiken, is veel duurder maar die meerkosten krijgen we niet betaald.” Het houdt hem bezig, maar wakker ligt hij er niet van. “Je moet er ook weer niet al te dramatisch over doen.” Of zijn bedrijfsovername door alles in de knel komt? “Nee, die gaat door. Ik ben er zeker van dat er voor mij als boer toekomst is. Maar hoe, dat is niet te voorspellen.”

Positief blijven

Varkenshouder Evert Liefting probeert zich niet al te druk te maken over alles wat er het afgelopen jaar voorbij kwam. “Stikstof, ja dat heb ik wel gevolgd, maar ik heb me er bewust niet heel erg in verdiept. Misschien is het mijn leeftijd. Ik ben nu 57 en 20 jaar geleden had ik me er vast drukker over gemaakt. Maar weet je wat het is met zulke dingen: het gaat toch wel gebeuren. Die inkrimping van de veestapel ga je niet tegenhouden, dus ik steek er ook geen energie in. Ik probeer positief te blijven, dan is alles beter behapbaar en blijft mijn motivatie overeind.”

De laatste tijd is Evert vooral druk met geld inzamelen voor het KWF. “Natuurlijk is het bedrijf belangrijk voor me, maar het is ook mooi om iets voor anderen te doen. Dat plaatst alles weer een beetje in perspectief.”

Ik ga de Alpe d' HuZes beklimmen, wie geeft mij een steuntje in de rug? https://t.co/2uXsD5jHdm

— Evert Liefting (@EvertLiefting) October 29, 2019