‘Niks mis met een lekkere roddel’

Van boeren die de bussen halfvol aan de weg zetten tot ‘die heeft een vriendje bij de gemeente…’ Roddelen heeft een duidelijke functie.

In een oude schoenendoos kwam ik een zwartwitfotootje tegen waarop mijn oma staat. Lachend, naast graan van meer dan een meter hoog en met een emaille koffiepot in de hand. De andere mensen op de foto kende ik niet maar ze houden enthousiast hun lege mokken omhoog. Het leek me een typisch pauzetafereel van vroeger: samen met collega’s en buren op het land koffie met koek gebruiken en meteen even de laatste nieuwtjes doornemen.

Van latere momenten, toen ik er zelf soms bij was, herinner ik me dat de nieuwtjes meestal meer weg hadden van roddels. Het was kennelijk belangrijk te weten wie er in het ziekenhuis lag en waarvoor, welke boer geld over de balk smeet, wie vals zong in de kerk en wie de melkbussen halfvol aan de weg zette. De informatie kwam van een kennis van de zoon van de buurvrouw van de melkrijder.

Sociale en maatschappelijke regels

Het was vooral prietpraat en vermoedelijk zelden voor 100% waar. Toch hadden zulke gesprekken een belangrijke functie: het versterkte de saamhorigheid en het hield iedereen bij de les.

Al roddelend werden de sociale en maatschappelijke regels nog eens afgestoft. Wat was toelaatbaar gedrag en wat kon echt niet door de beugel? Men wilde niet de volgende zijn die over de tong ging, dus waakte men ervoor om zich afwijkend te gedragen. Zo bleef je bij een groep horen en zeker in tijden dat je echt afhankelijk was van die groep, bijvoorbeeld voor hulp bij het hooien, keek je wel uit om erbuiten te vallen. Dat zou een zekere ondergang betekenen. Krijg in je eentje je hooi maar eens binnen, dat was niet te doen.

Saamhorigheid staat onder druk

Op het platteland is de afgelopen jaren nogal wat veranderd. Samen op het land pauzeren gebeurt nog wel, maar niet veel meer. Er zijn gewoon minder mensen om overdag koffie mee te drinken. Partners en buren zijn weg voor hun werk en de loonwerker moet hup-hup door naar de volgende klant.

Voor de roddelfactor is dat niet gunstig en de saamhorigheid onder boeren staat toch al zo onder druk. Tegen die achtergrond zou een dosis roddelen geen kwaad kunnen. Het schijnt de groepsbanden te versterken en stressverlagend te werken. Niets heerlijker dan even stoom afblazen met een goeie roddel. Er is wel een ‘maar…’ Roddels kunnen ook over de top gaan en wie chronisch roddelt, wordt uiteindelijk gemeden. Anderen hebben na verloop van tijd geen trek meer in wéér een praatje over de zoon van die grote boer die diep in de schulden zit want…

Roddel met mate

De Universiteit Groningen onderzocht het fenomeen en concludeerde dat goed roddelen nuttig is, maar beschadigende kwaadsprekerij niet. Het advies: roddel met mate en houd het positief. Dat deed mijn oma dan wel weer goed, haar praatjes liepen altijd goed af. Zelfs het slechtste hooi kwam altijd binnen. Nou ja, bijna altijd.