Niet alleen praten over de cijfers

Boeren verkeren vaak in onzekerheid over de toekomst. Moeten ze stoppen of doorgaan? En als ze doorgaan, hoe dan? En wanneer? Ze weten niet waar te beginnen en stellen beslissingen uit. Dat blijkt uit een onderzoek van de Gelderse gemeente Aalten. Die wilde weten hoe boeren in de streek er precies voor staan, wat de uitdagingen zijn en welke rol de gemeente hierbij kan spelen.

Soms moeten boeren kiezen: welke kant gaan we op met het bedrijf? Daarbij is niet alleen belangrijk of het bedrijfsplan deugt. De uitgestippelde weg moet ook goed aanvoelen. Dat vergoot de kans op succes en -in geval van stoppen- acceptatie – foto: Pixabay.

Aanleiding was de vaststelling dat in het hele land agrarische bedrijven te maken hebben met vergrijzing, aantrekkende regelgeving en teruglopend rendement. Vaak gecombineerd met het ontbreken van een opvolger.

De meest gehanteerde strategie is alles laten zoals het is

Ook in Aalten speelt dat: de meeste boeren zijn 50-plus en 40% van de bedrijven zit zonder opvolger. Bij 34% is hierover onduidelijkheid; kinderen hebben hun definitieve keuze nog niet gemaakt of zijn nog erg jong.

De meest gehanteerde strategie is om het bedrijf te stabiliseren en alles te laten zoals het is. Op de tweede plek staat stoppen. Anderen overwegen een neventak te beginnen, een klein aantal bedrijven wil groeien en een deel heeft gewoon geen idee.

Behoefte aan coaching

Maar wat de strategie ook is, veelal is er behoefte aan begeleiding en coaching. Het wordt als prettig ervaren als er iemand meedenkt over de niet-cijfermatige kant van de zaak. Toch beginnen boeren daar uit zichzelf meestal niet over, vooral de oudere generatie niet.

“Ze hebben dat gewoon niet geleerd. Bij hen werd vroeger thuis ook niet gepraat. Dat deed je gewoon niet, je hield alles binnenskamers. Als je dan nu op je 60e ineens iets moet doen wat je nooit geleerd hebt, dan is dat best lastig”, verduidelijkt coach Rob Huinink.

Een lege jongveestal – Foto: Martijn ter Horst

Samen met coaches Monique te Kiefte, Wim Korsten en Lizanne Roeleven werkte hij aan het project Platteland Aalten in beweging. Huinink: “De agrarische cultuur is van oudsher vrij gesloten. Praten over het weer en de technische cijfers is zoveel makkelijker en veiliger dan praten over jezelf en je gevoelens.”

Zelf was ik veehouder. Een aantal zaken liep niet lekker, maar communiceren vond ik heel lastig. Het is ook niet gelukt, het bedrijf is geknald

Hij weet er alles van en noemt zichzelf een voorbeeld van hoe het niet moet. “Ik was melkveehouder in maatschap met familie. Een aantal zaken liep niet zo lekker, maar daarover communiceren vond ik heel lastig. Het is dan ook niet gelukt, het bedrijf is geknald. Heel spijtig, want anders was ik nu nog boer geweest.”

Als geen ander weet Huinink dus hoe waardevol goede gesprekken zijn om goede en afgewogen keuzes te kunnen maken. “Natuurlijk kun je het hebben over de cijfers, maar als coach vragen wij dóór.”

“We stellen bijvoorbeeld de vraag: hoe zie je het voor je? Wat wil je zelf? Hoe voelt dit bedrijfsplan voor jou? Soms blijft het dan een hele tijd stil, want op die manier hebben ze het er nog nooit over gehad. Niet dat het een taboe is, maar de vraag wordt door veel adviseurs simpelweg nooit gesteld.”

Mogelijkheden aftasten

Dat bleek ook uit een recent onderzoek dat Ginet Schultz, student van Aeres Hogeschool, uitvoerde voor accountants- en adviesbureau Countus. Ze interviewde boeren in de leeftijd van 50 tot 70 jaar. Een deel was al gestopt, een deel wilde stoppen.

Er bleek grote behoefte te zijn aan hulp bij het aftasten van de mogelijkheden; als boer-zijn niet meer kan, wat kan er dan nog wel? Adviseurs zijn volgens Schultz graag bereid deze groep bij te staan met zakelijke en financiële adviezen, maar de menselijke kant blijft onderbelicht. Adviseurs pikken de signalen soms niet op en boeren beginnen er zelf niet makkelijk over.

Soms zaten dingen heel diep weggestopt en kwamen er alsnog tranen over iets wat al 10 jaar geleden was gebeurd

“Ook tijdens mijn onderzoek duurde het heel erg lang voor ze erover begonnen. Ik moest eerst het ijs breken, vertrouwen winnen en het hebben over de bedrijfsmatige kant. Daarna kwamen de emoties stukje bij beetje los. Soms zaten dingen heel diep weggestopt en kwamen er alsnog tranen over iets wat al tien jaar geleden was gebeurd.”

Het accountantsbureau erkent het belang van deze menselijke processen voor een goede afloop van het stoppersproces en schakelt daarvoor inmiddels coaches in.

Bij de gemeente Aalten gaat het niet alleen om stoppers, maar ook om blijvers die een andere invulling van het ondernemerschap zoeken. Er is een vervolgtraject ingezet om mensen – die dat willen – hierbij naast praktisch ook op emotioneel gebied te ondersteunen.

Maar of het nou gaat om stoppers, groeiers of doorstarters. Het blijft belangrijk om te vragen: ‘interessant, al die cijfers en bedrijfsplannen, maar hoe voelen ze voor jou?’