Water halen en plaggen steken

Het was een hele klus om loodrecht omlaag te graven voor een waterput. Rand voor rand zakte de graver af en hielde met speciaal gevormde halfronde stenen de wanden recht. Op het laatste stond hij met de voeten in het water. – Foto: Misset

Het jaartal dat in potlood achterop geschreven stond, is echter door de jaren vervaagd. Te zien is een stalletje in het oosten van het land. Waterleidingen waren er al wel, maar lang niet overal. Zelfs in 1949, bijna 20 jaar nadat de foto is geschoten, had nog steeds een kwart van de Nederlandse huishoudens geen waterleiding. Mensen in het buitengebied pompten zelf water op of haalden het uit een put. Op de foto een putrand van Bentheimer zandsteen. Putten werden zelf gegraven, er kwam geen kraan aan te pas.

Achter de put is nog een stapel schadden te zien; plaggen heidegrond die gedroogd werden en als stalstrooisel dienden. Ze werden, als de dieren op stal stonden, vermengd met de vaste mest. Keer op keer werden er schone plaggen bij op gegooid, een soort potstalsysteem.

Eigenlijk ontstond er zo ‘meer mest’. Mest was in die dagen een schaars goed, helemaal op de schrale zandgronden had men steevast een tekort en dat belemmerde de vooruitgang. Er groeide immers niet meer op het land dan dat er bemest kon worden. Globaal was er 10 hectare heide nodig om 1 hectare bouwland fatsoenlijk te kunnen bemesten.

Het jaar op jaar gebruiken van heideplaggen zorgde voor een verhoging van de percelen en daar waar afgeplagd werd, ontstonden zandverstuivingen. Tot op de dag van vandaag zijn die effecten in het landschap te zien.

Dit artikel is te lezen in Boerderij 2 van dinsdag 9 oktober en is onderdeel van de rubriek Zo ging het toen