‘Boeren leven niet in armoede’

Veel boeren zouden volgens een recent rapport arm zijn. Maar wie weinig geld heeft, is niet per definitie arm.

Het was beslist een alarmerend rapport, dat van de ING-bank (pdf, 3,16 MB) een paar weken geleden. Daar stond genoemd dat de rek er bij veel bedrijven uit is en dat bijna de helft van de varkens- en pluimveehouders al jaren in armoede leeft. Ze moeten zien rond te komen van minder dan €22.300 bruto per jaar, en dat is onder de armoedegrens. Die is in Nederland vastgesteld op €1.920 netto per maand voor een gezin met twee kinderen. Dat halen veel boeren niet, dus zijn ze arm.

Echter, geen burger die dat serieus neemt, want hoe is armoede te rijmen met de riante woningen en de grote auto voor de deur? Dat die auto oud is, valt niet op. En dat in de stal al jaren geen onderhoud is gepleegd, zien voorbijgangers evenmin. Zij zien globaal de buitenkant, en die ziet er goed uit. Dus hoezo leven boeren in armoede?

Definitie van ‘arm’

Dat doen ze dan ook niet. Armoede is namelijk meer dan alleen die grens van €1.920 per maand. In Nederland is iemand officieel arm als hij of zij niet zelf kan voorzien in de eerste levensbehoeften. Dat zijn schoon drinkwater, gezond voedsel, kleding, gezondheidszorg en een dak boven het hoofd. Boeren kunnen dat nog wel, dus zijn ze volgens deze definitie niet arm.

Daarmee wil ik de huidige financiële situatie beslist niet bagatelliseren. Aan menig keukentafel wordt elke euro meerdere keren omgedraaid voor hij wordt uitgegeven. Er zijn grote zorgen over de toekomst, en hoe pijnlijk moet het voor ouders zijn als ze hun kinderen niet kunnen geven wat voor klasgenootjes heel normaal is? Merkkleding bijvoorbeeld. Nu kun je je natuurlijk afvragen of dat noodzakelijk is, maar het is een heel verschil of je die keuze maakt uit principe, of omdat je er geen geld voor hebt.

Hoe akelig het ook is als de kinderen niet op muziekles of voetballen kunnen, als vakanties er niet inzitten en Sinterklaas alleen maar een goedkope chocoladeletter in de schoen doet, dan nog is er niet zomaar sprake van armoede. Althans, niet per definitie.

Armoede is ook belevingskwestie

Dat boeren soms al jaren krap bij kas zitten, is helaas niet nieuw. In 2000 verscheen bij de Wageningse Wetenschapswinkel het eerste onderzoek over de problematiek. De conclusie toen was dat 23% van alle boeren en tuinders in Nederland onder de armoedegrens leefde, maar dat 10% zich ook echt arm vóelde. Het ene gezin kon van een paar honderd euro per maand rondkomen, terwijl het andere aan een paar duizend nog niet genoeg had. Het laatste voelde zich arm, het eerste niet. Dat verschil is er nog steeds.

Armoede is dus niet alleen een geldkwestie, het is ook een belevingskwestie. Zomaar stellen dat veel boeren in armoede leven, is dan ook te kort door de bocht. Maar dat het op veel bedrijven uiterst sober is, dat staat buiten kijf.