Efficiënt beregenen met sproeiboom

Biologische witlofteler Niels Reedijk in Goudswaard (Z.-H.) beregent zijn gewassen met een sproeiboom in plaats van met een kanon. Dat scheelt brandstofkosten en geeft minder kans op afspoelen van de ruggen.

Foto

Biologisch akkerbouwbedrijf Reedijk in Goudswaard beregent witlof met een sproeiboominstallatie. Foto's: Anton Dingemanse
Het verschil met een sproeikanon is duidelijk te zien aan het sproeibeeld. Het grote aantal betrekkelijk fijne stralen gaan vrij snel over naar druppels die zo voor een kunstmatige regenbui zorgen. Dit in tegenstelling met een sproeikanon waarbij een groot deel van de enkele straal behoorlijk hard op het gewas en grond neerkomt.
Deze Silver Rain sproeiboom is uitgerust met Nelson sproeiers, elk met drukregelaar die de druk op de sproeier op 2,8 bar houdt. De inkomende druk moet in ieder geval 0,5 bar hoger liggen dan de sproeidruk. In dit geval dus minimaal 3.3 bar. De eindsproeier draait sneller rond dan de gewone sproeiers maar geeft het water maar naar 3 zijden af ter compensatie van de overlap tussen de andere sproeiers.
Als bij het legen van de sproeiboom de druk zo laag is dat er geen water meer uit de sproeiers komt dan wordt een nippel ingedrukt zodat het laatste water uit de boom kan lopen.
De drukregelaar, links, en de gedemonteerde sproeieronderdelen in volgorde van montage. Rechts de sproeiplaat. De 4 sproeigangen zijn om en om scherp of gekarteld, hierdoor ontstaat een egaal sproeibeeld per sproeier.
De gehele sproeiboom kan nu naar de volgende baan worden verplaatst. Het totale gewicht is, afhankelijk van uitvoering, nog geen ton. Dit komt vooral omdat de bomen van de sproei installatie van aluminium zijn gemaakt.
De sproeiboom wordt opgepakt met haken aan de haspel die grijpen in beugels aan de sproeiboom. Bij het verplaatsen van de haspel gaat de sproeiboom dan mee. Bovenin de sproeiboom zit een zonnepaneel die via accu energie levert voor onder meer de stabilisator die de armen evenwijdig met de bodem of gewas houdt.
Ook op de haspel zit een zonnepaneeltje die de energie levert voor het bedieningspaneel voor het instellen van opwindsnelheid en waterdruk. Dit systeem stuurt ook een sms naar de gebruiker als de boom klaar is.
Het scharnierpunt tussen 2 boomelementen. Als de beregeninginstallatie moet verhuizen worden de boomelementen met de hand opgevouwen. Door de lichte constructie is dat geen probleem. De gewichtstoename die ontstaat om het opvouwen te automatiseren kan oplopen tot 4 ton en dat wordt ontoelaatbaar geacht.
Deze sproeiboom is uitgerust met centraal draaipunt. Hiermee kan de gehele boom 30 graden naar beide zijden zwenken. Dit is van belang bij geren of een smalle laatste baan. Rechtsboven de filters voor het water de bomen ingaat.
Mede doordat witlof de belangrijkste teelt is, koos Niels Reedijk voor dit systeem van beregenen. Door de zeer gelijkmatige beregening, vergelijkbaar met een meiregentje, ontstaat geen schade aan de rug en spoelt ook geen zaad uit bij beregenen om opkomst te bespoedigen. Ook kan veel meer worden gevarieerd in hoeveelheden; van enkele millimeters tot tientallen millimeters.
De installatie staat in positie en kan naar het eind van het veld, ruim 500 meter, worden getrokken. Op de trekker is een pomp gemonteerd die tijdens het trekken het water uit de slang perst om het gewicht te verminderen.
Nog even kijken hoe de witlofpen zich in de rug ontwikkeld. Reedijk beregent tijdens de groei regelmatig maar met betrekkelijk weinig millimeters per keer. Een bijkomend voordeel is dat de brandstofkosten ongeveer de helft zijn dan van het beregenen met sproeikanon. Ook dat geeft ruimte om wat vaker beregenen.
De buitenkant van de rug laat wel wat korstvorming zien. In de rug is de grond nog niet droog. Dat geeft de zijwaartse worteling van deze pen ook aan. Dit deel van de pen is zo'n 15 centimeter lang. Het deel wat nog in de grond zit gaat inmiddels wel tot onder het maaiveld.
De sproeiboom met werkbreedte van 54 meter is over ongeveer 6 uur weer terug bij de haspel. De druk vanaf de pomp is 10 bar en na 600 meter slang bij de sproeiboom nog ongeveer 5 bar. Aan de uiteinden van de sproeibomen is de druk nog tegen de 3,5 bar, nog voldoende om 2,8 bar bij de sproeier te genereren.
Het bedrijf van Silver Rain fabrikant L.M.B. van den Ende uit Sommelsdijk maakt sproeiboominstallaties tot een werkbreedte van 72 meter. Door de aanhoudende droogte is alles wat kan beregenen verkocht en de focus van de monteurs ligt nu op onderhoud en reparatie van beregeninstallaties. Het enige wat nu nog op het bedrijf ligt zijn enkele gerepareerde boomelementen.
Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in ontwerp en fabricage van aluminium sproeibomen, de productie van stalen delen zoals de kar worden uitbesteed. Op een buigbank van eigen makelij worden de constructiebuizen die voor de stevigheid zorgen gebogen. Zoals de vorige foto laat zien variëren die per boomelement zodat meerdere verstellingen mogelijk moeten zijn.
Dat geldt ook voor de zogenaamde lasmal. Dit is in feite een constructiebank waarop de verschillende boomelementen in elkaar worden gezet. In de geleiders onderaan worden de onderste buizen voor de constructie geplaatst en op de staande liggers de watervoerende buis en zo wordt het geheel aan elkaar gelast.
Elders staan sproeikanonnen overuren te draaien. Een kanon is in aanschaf goedkoper en verplaatsen is beduidend eenvoudiger. Het verschil zit in de efficiency van watergift. Bij harde wind kan met sproeikanon wel tot 40 à 50% verlies optreden. Het waterverlies met sproeiboom blijft beperkt tot een 20% en dat bij een windkracht waar een sproeikanon eigenlijk niet meer ingezet kan worden.