Akkerbouwgewassen voor groene grondstoffen

Sinds enkele jaren ligt bij Agrarisch Kennis en Innovatiecentrum Rusthoeve in Colijnsplaat in Zeeland de zogenaamde Biobased Innovations Gardens waar proefvelden met exotische en duurzame gewassen zijn aangelegd. Enerzijds om te zien welke exotische gewassen in het Nederlandse klimaat gedijen en anderzijds welke gewassen potentie hebben voor industriële toepassingen en/of consumptiedoeleinden.
Foto's: Anton Dingemanse

Een summiere opzet van de keten. Vanuit de biobased garden worden mogelijk bruikbare gewassen onderworpen aan het eerste onderzoek van toepassing. Dan kunnen masterstudenten met deze gegevens gespecialiseerd onderzoek doen. Onderwijl blijft het bedrijfsleven geïnformeerd, zodat dit, wanneer de tijd daar is, kan bijdragen aan praktijktests. Uiteindelijk zal dan moeten blijken in hoeverre een gewas rendabel is voor de teler.

Cor van Oers van Delpy is als projectleider de schakel tussen bedrijfsleven, opleidingen en telers. Terwijl de studenten met hun posterpresentatie bezig zijn, praat hij geïnteresseerden bij over de stand van zaken.

Van tijd tot tijd vindt een evaluatie plaats over de met bedrijven en opleidingen opgezette projecten. Vorige week werd voor genodigden toelichting gegeven van enkele projecten uitgevoerd door studenten van regionale Hogescholen: Hogeschool Zeeland en Hogeschool Karel de Grote uit Antwerpen met ondersteuning van WUR en HAS Den Bosch.

Studenten van Hogeschool Zeeland, John van Pagee en Amber Varwijk, geven hier uitleg over hun onderzoek in hoeverre extracties van boerenwormkruid kunnen worden ingezet in de bestrijding van uienvlieg.

Er zijn deze middag vier onderzoeken toegelicht. Naast het eerder genoemde boerenwormkruidonderzoek, werden de volgende onderzoeken uiteengezet: isolatie van plantaardig eiwit uit soja en gehalte van phytosterol en tocopherol in zaad van crambe, borage en vlas. Ook werd een onderzoek om insecticiden te genereren uit een isolaat van brandnetel toegelicht. Rieneke Boeije en Berend Sponselee van Hogeschool Zeeland geven hierover de laatstgenoemde informatie.

De bijeenkomst was in drie delen verdeeld. Eerst de posterpresentatie door studenten, gevolgd door het officiële gedeelte waarbij gedeputeerden voor onderwijs Harry van der Maas (midden rechts) uit handen van voorzitter Rusthoeve Frank van Oorschot (midden links) een position paper krijgt. Het position paper geeft het belang aan van het ontwikkelen van kennis omtrent biobased gewassen en werd samengesteld door Rusthoeve, Delphy en student Marte Nooijen (links) die vooraf een korte samenvatting gaf.

Het derde deel was een rondgang door de biobased garden. Het gezelschap werd in twee groepen verdeeld en door respectievelijk Adrie Albregtse van Rusthoeve en Cor van Oers van Delphy door de tuin geleid.

Een van de gewassen die zich goed in dit klimaat laat telen is quinoa. Doordat het bekend staat als superfood, loont het op beperkte schaal de moeite om deze teelt op te pakken. Inmiddels wordt er jaarlijks in Nederland ongeveer 600 ton geoogst. Dit is voorlopig genoeg om de vraag naar Nederlandse quinoa te voldoen.

Quinoa is bekend in twee variëteiten. Een meer algemeen groene en deze rode variant. De verwantschap met melde is duidelijk, daarom is chemische onkruidbestrijding nauwelijks uitvoerbaar.

Een ander gewas uit Zuid-Amerika dat zich goed laat telen is Yacon. Deze plant vormt redelijk forse langwerpige knollen die zowel rauw als bereid geschikt zijn voor consumptie. Het loof wordt in het herkomstgebied ook wel als veevoer aangewend. Yacon heeft door zijn ha-opbrengst van ongeveer 60 ton zeker potentie om in het teeltplan op te nemen. Maar door bijvoorbeeld het hoge inuline-gehalte waarschijnlijk eerder voor industrie dan voor tafelconsumptie.

Een gewas dat het voorlopig niet zal worden op de Zeeuwse klei is rijst. Maar met het natter en warmer worden van het klimaat en veredeling weet je het maar nooit.

De brandnetel is al eeuwen onkruid en gebruiksgewas voor bijvoorbeeld medicinale toepassing en neteldoek. Nu kan blijken of de plant wellicht rendabel wordt als leverancier van bio-insecticide.

De groep onder leiding van Cor van Oers bij het boerenwormkruid. Ook uit dit als onkruid bekend staande gewas kan mogelijk commercieel bio-insecticide gewonnen worden. Links op de achtergrond Japanse duizendknoop. Dit gewas levert een forse hoeveelheid biomassa, maar heeft als nadeel dat het onuitroeibaar is.

De veldjes met peulvruchten hebben veel te lijden van duivenvraat. Over de soja zijn daarom maar netten gespannen om toch nog iets te kunnen oogsten. De veldbonen op de voorgrond staan er inmiddels goed bij.

De groep onder leiding van Adrie Albregtse bij een veld met gekleurde aardappel. Het is inmiddels aangetoond dat een donkere variant van een gewas een hogere concentratie anti-oxydanten bevat. Ook dit inmiddels als superfood bekendstaande gewas kan door zijn kilo opbrengst vergelijkbaar aan de gewone aardappel interessant zijn voor teler.

Hier is zoete aardappel geplant in een met afbreekbaar biologisch folie afgedekt bed. De benaming aardappel is misleidend. De plant is familie van de winde. Dit gewas moet bijna liggend worden geplant, omdat de knollen zich ontwikkelen aan uitlopers aan de stengel en vandaar zich verder in de grond ontwikkelen. Het valt te bezien of tegen die tijd de folie voldoende is verteerd.

De biobased garden in het Noord-Bevelandse landschap. Op de voorgrond komkommerkruid, daarachter goudsbloem en op de achtergrond olievlas en vezelvlas. Vlas is door zijn lage mestbehoefte een duurzaam gewas en al eeuwen bekend als leverancier van linnen en lijnolie. Desondanks wordt toch verder gezocht naar meerdere, modernere, toepassingen. Verdere fractionering kan stoffen vrijmaken voor bijvoorbeeld toevoegingen in kunststof. Dit laatste geldt voor bijna alle hier geteelde gewassen.