‘Haal kwekersrecht er vlot af’

‘Telers laten zich uitmelken door pootgoedhandelshuizen en fritesindustrie’, vindt Mat Smeets. ‘Beperk het kwekersrecht’. De laatste weken zijn aardappeltelers hun pootgoed aan het vergaren. Het lijkt wel of dit steeds moeilijker gaat.

Wat is kwekersrecht, wat zijn de gevolgen ervan en wat moet er volgens mij aan gedaan worden? Kwekersrecht is een vorm van intellectueel eigendom over nieuwe en waardevolle plantenrassen. Het geeft de houder het alleenrecht op verhandeling van het betreffende vermeerderingsmateriaal. Hij moet er zelf voor zorgen dat anderen geen misbruik maken van zijn kwekersrecht. Voor aardappelen geldt dit voor dertig jaar. Door het kwekersrecht krijgt de veredelaar de mogelijkheid een vergoeding te vragen voor zijn inspanningen om een nieuw ras te ontwikkelen.

Beperkte verhandelbaarheid pootgoedrassen

Op zich is het prima dat men op deze manier zijn besteed vermogen terug probeert te verdienen. Alleen, de verhandelbaarheid van diverse pootgoedrassen is te beperkt. Vrije aardappeltelers en handelaren kunnen vaak zeer moeilijk aan gewilde pootaardappelrassen komen waar nog kwekersrecht op zit. Deze rassen worden vaak bij voorbaat al geclaimd door enkele grote aardappelverwerkende bedrijven. Hierdoor is geen pootgoed beschikbaar voor vrije telers en kleinere handelaren.

Gemiste kans voor pootgoedsector

Consumptietelers die toch vrije aardappelen willen verbouwen, worden min of meer verplicht om ATR-pootgoed (poters die éénmaal op eigen bedrijf worden vermeerderd) te verbouwen om toch de gewilde consumptierassen te kunnen verbouwen. Hun kracht en prioriteit ligt eigenlijk bij de consumptieteelt, maar door de opstelling van diverse handelshuizen kunnen ze niet anders. Dit is eigenlijk een gemiste kans voor de pootgoedsector.

Maximaal 75% pootgoed terugleveren aan handelshuis

Ik denk dat het een goede zaak zou zijn als elke teler maximaal 75% van zijn pootgoed terug moest leveren aan zijn pootgoedhandelshuis. Die 25% vrije aardappelen mag hij zelf vermarkten. Zo krijg je een levendiger handel.

Ook zou het een goede zaak zijn als een pootgoedras dat zijn ontwikkelingsgeld ruim heeft opgebracht, van zijn kwekersrecht ontdaan wordt en ook door andere pootgoedhandelshuizen en vrije pootgoedtelers geteeld mag worden. De ontwikkelingskosten van één nieuw ras bedragen gemiddeld €3 miljoen, wat neerkomt op zo’n 4.000 hectare pootgoed. Voor veel rassen moet je zo’n €800 kwekersvergoeding per hectare betalen. Het wordt tijd dat organisaties die voor de belangen van boeren opkomen, met deze pootgoedhandshuizen om tafel gaan zitten. We laten ons nu uitmelken door deze handelshuizen en door de (frites)industrie.

Dwanglicentie

Ook de staatssecretaris van Economische Zaken kan een dwanglicentie afdwingen, zodat een landbouwkundig belangrijk ras (zoals Fontane) beschikbaar komt en blijft voor de gehele landbouw. Waar deze grens ligt, is momenteel nog niet bekend. Dit moet wel benoemd worden, zodat er een einde komt aan het uitmelken van het kwekersrecht.