‘Geen monopolie op natuurlijke eigenschappen’

De aanvullende verklaring van de Europese Commissie bij de richtlijn voor biotechnologie moet duidelijkheid verschaffen over een discussie die zich al jaren voortsleept.

De Europese Biotechnologierichtlijn dateert van 1998, maar geeft niet precies aan waar klassieke veredeling stopt en genetische modificatie begint.

Het Europees Octrooi Bureau (EOB) verleende op basis van deze richtlijn drie keer een octrooi op een plant, die uit een natuurlijke kruising is ontstaan. Dat betreft een tomaat die minder water bevat en dus efficiënter kan worden verwerkt tot puree. Ook is een broccoli gekweekt met extra glucosinolaten, stoffen die de gezondheid bevorderen. En het EOB gaf een octrooi aan Syngenta voor een rode paprika met een resistentie tegen witte vlieg.

Rechtszaken tegen octrooi Syngenta

Bij de tomaat en de broccoli heeft de Hoge Kamer van Beroep van het EOB de bezwaren tegen de octrooien op de tomaat en de broccoli verworpen. Tegen het octrooi van Syngenta zijn rechtszaken aangespannen, onder andere door Bionext en LTO. Tegenstanders vinden dat een genetische eigenschap die in de natuur voorkomt, niet kan worden gemonopoliseerd via een octrooi. Veel veredelingsbedrijven zijn bang dat ze door de octrooien steeds minder uitgangsmateriaal beschikbaar krijgen voor hun veredelingsprogramma’s.

Binnen het kwekersrecht geldt een kwekersvrijstelling: een kweker mag rassen van een ander bedrijf verder veredelen. Een octrooihouder kan dat verbieden, of er extreem veel geld voor vragen.

‘De natuur is van iedereen’

Daarnaast speelt de existentiële vraag of het mogelijk moet zijn dat een bedrijf eigenaar kan worden van een planteigenschap die via natuurlijke kruisingen is verkregen. De natuur is immers van iedereen, vinden tegenstanders van het octrooi op planten.

Het Europees Parlement heeft in mei 2012 een resolutie aangenomen dat octrooien op producten uit klassieke veredeling onmogelijk moet zijn. De Commissie heeft nu ook gesproken. EU-commissaris Elzbieta Bienkowska stelt in de aanvullende verklaring dat het nooit de bedoeling is geweest om octrooien te verlenen op producten die zijn ontstaan uit biologische processen.

EOB kan richtlijn naar eigen inzicht uitleggen

Maar het is het EOB dat hier het laatste woord over heeft. Het octrooibureau bestaat uit de 28 lidstaten en tien andere Europese landen. Het is een onafhankelijke instelling en is juridisch niet gebonden aan de interpretatie van de Europese Commissie, maar heeft de vrijheid de richtlijn naar eigen inzicht uit te leggen.