Vergroening veelal via vanggewas

Met ingang van teeltseizoen 2015 is de Europese Unie gestart met het nieuwe Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Een van de onderdelen van het GLB is dat akkerbouwers moeten voldoen aan de vergroeningsvoorwaarden om voor EU-toeslagen in aanmerking te komen.

Voor akkerbouwers zijn 2 voorwaarden belangrijk: gewasdiversificatie en het inrichten van 5% van het bouwland als ecologisch aandachtsgebied (EA).

Aanpassing bouwplan graanbedrijf

Gewasdiversificatie is voor het gros van de akkerbouwbedrijven geen probleem. Een gangbare rotatie met aardappelen, bieten, uien en graan voldoet aan de eis. Voor gespecialiseerde graanbedrijven vraagt de gewasseneis vaak een aanpassing van het bouwplan. Bedrijven met meer dan 30 hectare bouwland moeten minstens 3 gewassen telen. Het grootste gewas beslaat maximaal 75% van de oppervlakte en de twee grootste samen mogen maximaal 95% van de oppervlakte innemen.

Groenbemesters als vanggewas

Verreweg het grootste deel van de vergroening is door de akkerbouw ingevuld met groenbemesters als vanggewas. Volgens RVO.nl waren er in 2015 10.720 bedrijven met een verplichting om 5% van hun areaal als EA in te richten. 9.500 bedrijven deden dat door het telen van vanggewassen. Bij elkaar een oppervlakte van 157.200 hectare. 5.300 hectare is ingevuld met een stikstofbindend hoofdgewas.

Klik op 2 voor een overzicht van de equivalente pakketten

Innovatieve oplossingen in Oldambt

De gespecialiseerde graanbedrijven op zware klei in het Oldambt lijken de meeste aanpassingen gedaan te hebben om aan alle vergroeningseisen te kunnen voldoen. Om aan de 3-gewasseneis te voldoen is in plaats van wintertarwe vooral wintergerst of winterkoolzaad gezaaid. Een enkeling koos voor zomertarwe. Daarnaast is het areaal luzerne uitgebreid, dit telt niet alleen als derde gewas, maar ook als vergroeningsgewas.

Divers ingevuld

Volgens DLV Plant-adviseur Klaas Froma hebben telers in dit gebied de EA-verplichting zeer divers ingevuld. Behalve luzerne als vergroeningsgewas zijn ook vrij veel veldbonen geteeld. Akkerranden zijn nauwelijks extra aangelegd. Wel wordt veel geëxperimenteerd met groenbemesters. Zelfs voor in augustus gezaaide groenbemesters wordt het vanwege de 10-wekeneis te laat om de zware klei dan nog te ploegen en er tarwe te zaaien. Telers ploegen nu wel in augustus of september en zaaien dan een groenbemester in plaats van tarwe. Na 10 weken wordt dan de tarwe alsnog met een directzaaisysteem door de groenbemester gezaaid. Een andere optie is om ook suikerbieten in het voorjaar zonder diepe grondbewerking in de groenbemester te zaaien. Daarbij wordt de groenbemester soms zelfs met gps op rijen gezaaid om zo in het voorjaar de bieten er precies tussen te zaaien.

Maaien van luzerne. Telers op zwaardere gronden die vroeg willen ploegen, kiezen vaak voor een hoofdteelt luzerne in plaats van een vanggewas. Foto: Henk Riswick

Rundveebedrijven hebben meer moeite met vergroeningseis

Het viel kenniscoördinator Niels Maris van Agrifirm op dat grotere rundveebedrijven meer moeite hadden met invulling van de vergroeningseisen dan de meeste akkerbouwbedrijven. Veehouders die buiten de vrijstelling vallen en veel mais telen, moeten ook een derde gewas telen en voldoen aan de EA-verplichting.

Voor telers op lichtere gronden met een groot scala aaltjes blijkt het soms lastig een groenbemestermengsel samen te stellen dat geen aaltjes vermeerdert. Tegen aaltjes zijn juist enkelvoudige soorten het effectiefst. Volgens Johan Ottens, verkoopleider Agrifirm in het Noordoosten, zijn door de keus van de mengverhouding de negatieve effecten tot een minimum beperkt. Een punt is dat graanopslag in een groenbemester niet bestreden mag worden, zodat aaltjes zich daarop toch kunnen vermeerderen.

Aanpassing vergroeningsregels

Omdat het weer niet is te voorspellen pleit LTO Akkerbouw voor een rekening-courantsysteem. Als het een jaar niet goed lukt met de vergroening, moet een teler dat volgens vakgroepvoorzitter Jaap Haanstra het volgende jaar kunnen inhalen. Afgelopen seizoen kregen telers die geconfronteerd zijn met overvloedige neerslag nog 14 dagen uitstel van de uiterste inzaaidatum. De vraag is hoe effectief zo’n laat vanggewas nog is.

Daarnaast draagt Haanstra het idee aan voor een gezamenlijke invulling van de vergroening. De totale akkerbouw kan dan de vergroening gezamenlijk invullen op plekken waar dat het best past. Nu is iedere akkerbouwer individueel verantwoordelijk. “Wij willen hierover in discussie gaan met het ministerie van Economische Zaken.”

Aanpassingen vergroeningsregels 2016, stand december 2015

• Zaaidatum vanggewas vóór inzaaidatum melden.
• Wikke toegevoegd aan lijst met vanggewassen.
• Uitsluitend gecertificeerd zaad voor vanggewassen.
• Wijzigen van ecologisch aandachtsgebied (EA) percelen is mogelijk, mits de betreffende percelen voor EA zijn opgegeven (tip: geef bij de gecombineerde opgave zoveel mogelijk EA op.)
• Bij onderzaai met gras is elke grassoort toegestaan.
• Alle landschapselementen kunnen dienen als EA.
• Buffer van maximaal 5 meter toegestaan tussen bouwland en landschapselement, exacte voorwaarden volgen nog.
• Vezelhennep telt als vergroeningsgewas met wegingsfactor 0,7. Voorwaarden zijn: een contract met verwerker, geen gewasbescherming of andere teeltwerkzaamheden tussen zaaien en oogsten en in rotatie met andere gewassen.

Veldleeuwerik-pakket

• Soja vervalt als EA-gewas.
• Zaaidatum akkerranden uiterlijk 15 mei.
• Wegingsfactor vanggewas verlaagd naar 0,24.