‘Aardappelveredeling wordt meer hightech’

Directeur van KWS Potato Roland Peerenboom verwacht een consolidatie in de aardappelveredeling. “Alleen grote spelers kunnen zich de hoge investeringen veroorloven.”

De rassenshow die KWS Potato onlangs hield op het kweekcentrum in Nagele, is druk bezocht door afnemers van het aardappelveredelingsbedrijf. KWS is sinds 2008 actief op de Nederlandse pootgoedmarkt, die wordt beheerst door twee grote spelers. Daar bouw je alleen een positie op, als de klant centraal staat.

Aardappelveredeling kleinste tak binnen KWS Saat

KWS Potato is een dochterbedrijf van KWS Saat, groot in de veredeling van mais, suikerbieten, graan en koolzaad. De aardappelveredeling is een relatief kleine tak binnen KWS Saat. Het Duitse concern haalde in boekjaar 2014-2015 een omzet van €1,26 miljard. De maisveredeling is goed voor 60% van de omzet. Daarna volgt de veredeling van suikerbieten en aardappelen met een gezamenlijk aandeel van 31%, waarvan aardappelen weer 10% uitmaken. Met de graanveredeling haalt KWS 9% van de inkomsten binnen. De veredeling van aardappelen is verreweg de kleinste tak binnen KWS met een omzet van € 32,6 miljoen.

15 licentierassen en 2 vrije rassen

KWS Potato biedt 15 licentierassen aan en de 2 vrije rassen Spunta en Désirée. De licentierassen beslaan dit jaar bijna 3% van het totale Nederlandse pootgoedareaal. Pootgoed van KWS Potato vindt zijn bestemming in 54 landen. Roland Peerenboom is sinds 1 maart 2014 de CEO van KWS Potato. Hij werkte voorheen in de tuinbouw. “De aardappelsector is behoudender dan de tuinbouw.”

Waarom startte KWS in 2008 een samenwerking met het Nederlandse aardappelveredelingsbedrijf Van Rijn?

“KWS had via het Duitse veredelingsbedrijf Ragis lange tijd een minderheidsbelang in een aardappelkweekbedrijf. Dit aandeel is eind jaren 90 afgestoten, omdat KWS onvoldoende invloed kon uitoefenen op het beleid. In 2007 besloot KWS weer in de veredeling te stappen. KWS nam in eerste instantie 50% van de aandelen over van de aardappelveredelingsactiviteiten van Van Rijn. In 2011 werd de andere helft van de aandelen overgenomen. De aardappel is het op drie na belangrijkste voedingsgewas in de wereld en de wereldwijde consumptie groeit gestaag. Daar wil KWS op inspelen.”

KWS Potato verkocht in 2014 een deel van de aardappelrassen aan Plantera. Waarom werd deze stap gezet?

“KWS heeft al 150 jaar ervaring in het kweken van ­gewassen die bestemd zijn voor industriële afnemers. De aardappelrassen voor salades, gemaksvoeding en gekleurde aardappelen passen daar niet in. Dat zijn voor ons te kleine afzetmarkten. KWS Potato veredelt alleen aardappelen die bestemd zijn voor de indus­triële verwerking tot frites en chips of voor de grote afzetmarkten van tafelaardappelen.”

De Nederlandse aardappelkweekbedrijven zijn zelfstandig. KWS Potato maakt als enige deel uit van een groot concern. Is dat een voordeel voor KWS Potato?

“Ja. KWS Saat besteedt 14% tot 15% van de omzet aan onderzoek en ontwikkeling. Dat is erg veel en niet haalbaar voor zelfstandige aardappelkweekbedrijven. Het onderzoek in de grote akkerbouwgewassen levert voordeel op voor de veredeling. Bijvoorbeeld in het toepassen van genetische merkers, om snel te kunnen vaststellen in hoeverre nakomelingen de gewenste eigenschappen bezitten. Of in het verwerken van grote hoeveelheden gegevens. Daar zit een overlap tussen de diverse gewassen. Bovendien heeft KWS Saat een wereldwijd netwerk. Daar kan de afzet van pootaardappelen van profiteren. En akkerbouwers kennen KWS Saat al van andere gewassen. Pootaardappelen liften mee op de goede naam die KWS al heeft in de akkerbouw.”

Beursgenoteerde bedrijven streven naar snelle winstmaximalisatie. Is dat een nadeel voor KWS Potato? De veredeling van aardappelen vergt immers lange adem.

“KWS Saat is voor 56% eigendom van twee Duitse families. Financieringsmaatschappij Tessner Beteiligung heeft 15,1% van de aandelen, 28,9% van de aandelen is beursgenoteerd. KWS heeft het karakter van een familiebedrijf. Het concern realiseert zich dat de veredeling van aardappelen tijd kost. Het heeft KWS Saat ook 20 jaar gekost om een vooraanstaande positie in de markt voor maiszaad op te bouwen.”

De veredeling van aardappelen was in 2014/2015 verliesgevend voor KWS Saat. Dat lijkt me een moeilijke boodschap voor u als CEO van KWS Potato.

“Er was een enorm overschot aan poot- en consumptieaardappelen. Door de lage prijs van consumptieaardappelen was het voor boeren moeilijk nieuw pootgoed te kopen voor het nieuwe seizoen. Dat drukte de prijs van pootaardappelen. Ik verwacht dit boekjaar een substantiële verbetering.”

De aardappelrassen van KWS beslaan nog geen 
3% van het totale Nederlandse pootgoed­areaal. Bent u daar tevreden over?

“KWS Potato zit nog in de opbouwfase. Je moet gevoel opbouwen voor de genetica van de aardappel. Het duurt even voor nieuwe rassen zijn ontwikkeld en in de markt gezet. De groeiverwachting van KWS Saat was in eerste instantie groter, maar dat is inmiddels bijgesteld.”

Is het niet lastig om een nieuwkomer te zijn in een markt die wordt gedomineerd door de twee grote spelers Agrico en HZPC?

“KWS Potato hoeft niet per se de grootste te zijn. We willen een betrouwbare partner in de aardappelketen zijn. KWS Potato wil een juweeltje zijn op de Nederlandse pootaardappelmarkt.”

U werkte voorheen bij groentekweekbedrijf Enza Zaden en bij het tuinbouwcluster Greenport Holland. Wat is het verschil tussen de tuinbouw en de aardappelsector?

“De aardappelsector heeft unieke kenmerken. Zaden kun je gemakkelijker transporteren dan pootaardappelen. Zaden kun je langer bewaren. Met pootaardappelen begin je ieder jaar aan een nieuw seizoen. In de aardappelsector zijn nog veel vrije rassen, de tuinbouw teelt vrijwel uitsluitend licentierassen. En bij groenten is sprake van hybriderassen. Dat is bij aardappelen niet mogelijk. Dat maakt het lastig de illegale vermeerdering van aardappelen aan te pakken.” (Hybride zaden geven onvruchtbare nakomelingen, red.)

Ziet u ook een verschil tussen aardappelen en groenten wat afzetmarkt betreft?

“Telers van groenten zijn sterk gericht op de wensen van afnemers. Ze leveren niet alleen goede producten, maar houden zich ook bezig met de logistiek van producten. Ze helpen afnemers zich met hun producten te onderscheiden in de markt, bijvoorbeeld met verpakkingen. Daar is de tuinbouw verder in dan de aardappelsector. Die is behoudender. Terwijl met bewerkte producten en het leveren van aanvullende diensten juist een hogere toegevoegde waarde is te behalen.”

Wat vindt u verbeterpunten voor KWS Potato?

“Ik wil de teelt van pootaardappelen beter kunnen afstemmen op de verkoop. Dat voorkomt overschotten en dat geeft ook pootgoedtelers meer garantie op een goede prijs. Je kunt pootaardappelen niet overhouden. Je moet in één seizoen alles verkopen wat je produceert. Daarom streven we ernaar voor iedere kilo pootaardappelen die we laten telen, dat daar 1,2 kilo aan vraag tegenover staat. Daarnaast kiest KWS bewust voor het kweken van rassen voor indus­triële afnemers. Dat maakt de afstemming tussen productie en vraag gemakkelijker dan wanneer je verschillende kleinere nichemarkten bedient.”

Hoe ziet u de toekomst van de Nederlandse pootgoedsector?

“Daar ben ik positief over. Voor de teelt van goede kwaliteit pootaardappelen heb je veel kennis nodig. Daar begin je niet zomaar mee. Nederlandse aardappelrassen zijn gewild in de wereld. Ik verwacht wel dat de kleinschalige kweek van aardappelen op termijn verdwijnt. De aardappelveredeling wordt steeds meer een hightechsector, waar grote investeringen voor nodig zijn. Denk maar aan de ontwikkeling van genetische merkers of aan de grootschalige dataverwerking in de veredeling. Alleen de grote spelers kunnen zich dergelijke investeringen veroorloven. Daarom zie ik een grote consolidatieslag komen in de Nederlandse aardappelveredeling.”

Lees ook: Aardappelveredeling verschuift van akker naar laboratorium