Foto's: Fotoburo Bert Jansen VarkensAchtergrond

Verwarmen voor gezond klimaat

De laatste jaren is bezuinigd op verwarming in vleesvarkensstallen. Er wordt te weinig geventileerd. Een aanslag op de gezondheid.

De afgelopen jaren is het ventilatieniveau bij vleesvarkens steeds verder teruggeschroefd. Werd twintig jaar geleden nog 100 kuub per varken aan ventilatieniveau aangelegd, in nieuwe stallen is dat amper de helft. In het minimumtraject wordt in niet-verwarmde stallen de ventilatie nog verder geknepen, om de temperatuur behaaglijk te houden.

Opstapeling van veel gassen, vocht en stof

Daar ontstaan problemen, constateren deskundigen. “Er wordt op een deel van de bedrijven te weinig geventileerd, waardoor de lucht niet helemaal gezond is”, ziet Chretien Gielen, dierenarts bij De Varkenspraktijk.

Door krap te ventileren zit in (te) veel afdelingen lucht met veel stof en gassen zoals koolstofdioxide (CO2), ammoniak, zwavelsulfide en methaan. Ook kan de lucht bij te weinig ventilatie veel vocht bevatten. “Vergeet niet dat varkens 24 uur per dag in de stallucht staan.” Het probleem is dat het niet één stof is; juist de opstapeling van meerdere gassen, vocht en stof is slecht voor de gezondheid.

Het instellen van apparatuur met de juiste klimaatnormen draagt bij aan een beperking van de hoeveelheid CO2 en andere gassen.

Het instellen van apparatuur met de juiste klimaatnormen draagt bij aan een beperking van de hoeveelheid CO2 en andere gassen.

 

Technische prestaties en luchtverversing

Harde bewijzen heeft hij niet, maar Gielen verwacht dat structureel onderpresteren van vleesvarkens op technische resultaten mede verband houdt met slechte luchtkwaliteit. “Ook in de pluimveehouderij is jarenlang te weinig geventileerd. Daar is het besef de laatste jaren toegenomen, mede omdat een duidelijk verband is gelegd tussen technische prestaties en hoeveelheid luchtverversing.”

De dierenarts streeft naar een situatie waarin de totale luchtverversing omhoog gaat, zonder kans op tocht en liefst met een lager energieverbruik. “Schone lucht is beter voor het varken en de mens in de stal.”

‘De normen kloppen’

Voor de minimale en maximale hoeveelheid ventilatie zijn door het Klimaatplatform Varkens normen opgesteld die om de zoveel tijd worden geëvalueerd. “De normen die het platform hanteert kloppen, blijkt uit narekenen op basis van CO2”, zegt zelfstandig klimaatspecialist Peter van der Voorst. Het CO2-niveau is een goede indicator of voldoende wordt geventileerd. Bij opleg mag ongeveer 3.000 ppm (parts per million) CO2 in de lucht zitten. Dat komt volgens Van der Voorst overeen met 6 kuub ventilatie per varken, dus de norm van het Klimaatplatform. In de praktijk komen echter gehalten van 6.000 ppm voor, geven meerdere deskundigen aan.


De normen van minimum- en maximumventilatie liggen hoger dan vaak in de praktijk gehanteerd. Bij het volgen van deze normen blijft het gehalte aan CO2 en andere ongezonde stoffen in de lucht op een acceptabel niveau.

Angst voor tocht

Het probleem doet zich niet alleen in minimumventilatie voor; ook op het niveau van de maximumventilatie wordt te weinig geventileerd. Vooral angst voor tocht maakt varkenshouders voorzichtig. Van der Voorst: “Ze horen een kuchje en gaan nog minder ventileren, terwijl te weinig ventilatie juist de oorzaak is.” Overigens benadrukt Van der Voorst dat CO2 op zich niet heel schadelijk is, maar dat het een maat is voor de aanwezigheid van andere gassen.

Mobiele heater

Eén van de oorzaken van het krappe ventileren is dat varkenshouders veel minder stoken dan voorheen. Standaard verwarming komt in nieuwe vleesvarkensstallen namelijk niet meer voor. De meeste stallen zijn uitgerust met een mobiele heater om daarmee de afdeling voor de nieuwe biggen even op te warmen. Sommige stallen hebben wel slangen onder de dichte vloer om water dat is opgewarmd door de zware varkens naar de biggenafdelingen te pompen. Het effect daarvan is echter beperkt. Vaste installaties zijn bij vleesvarkens verleden tijd.

Wintermaanden

Gielen en Van der Voorst verwachten dat meer verwarmen positief bijdraagt aan de luchtkwaliteit: het niveau van minimumventilatie hoeft dan niet meer zover teruggeschroefd te worden om de minimumtemperatuur te halen. Bovendien gaat het in de wintermaanden te vochtige lucht in de afdeling tegen. Het voorkomt ook extra voeropname om een te lage temperatuur te compenseren. Energie uit voer is bijna anderhalf keer duurder dan uit gas.

Installeren van verwarming kan op meerdere manieren, afhankelijk van het klimaatsysteem. Beweeg over de iconen om ze te bekijken.

Vaak voldoet mobiele heater niet

Een mobiele heater om de afdeling te verwarmen voldoet in veel gevallen niet, benadrukt de dierenarts. Ook om een andere reden: “In één dag gaan de varkens eruit, de afdeling is schoongespoten en de biggen gaan erin. Ook als de betonnen vloer droog is zal deze nog lange tijd koud aanvoelen.” Voor biggen die uit een warme afdeling komen een grote overgang. Gielen adviseert daarom minimaal vloerverwarming aan te leggen en/of, afhankelijk van het klimaatsysteem, de binnenkomende lucht voor te verwarmen (zie kader rechtsboven).

Warmte hergebruiken

Ook in het bedrijfsleven heeft ventilatie in combinatie met verwarming de aandacht. Patrick van Dijk, productmanager varkenshouderij bij Fancom, ziet steeds meer animo om te investeren in meer verwarming. “De aandacht en noodzaak voor hogere gezondheid geven een extra impuls.”

Hij merkt verder op dat er meer mogelijkheden komen om warmte in stallen te hergebruiken. Met een warmtepomp of warmtewisselaar kan energie uit de mest, het ventilatiekanaal of de luchtwasser worden hergebruikt (zie kader linksonder). Fancom werkt aan de ontwikkeling van systemen op basis van een warmtewisselaar. “In Frankrijk worden bijna alle nieuwe stallen met zo’n systeem uitgerust”, weet Van Dijk.

Ventileren op basis van CO2

Hij adviseert verder om te ventileren op basis van CO2. “Het wordt steeds meer toegepast en met € 400 voor een sensor is het heel toegankelijk. Met één sensor per bedrijf is de minimumventilatie goed te bepalen.”

Vanzelfsprekend vragen deze technieken een flinke investering; de tendens is juist sober bouwen om financieringslasten zo laag mogelijk te houden. Toch is het voor ondernemers het overwegen waard om warmte in de stal te houden, als daarmee klimaat en technische resultaten verbeteren.

Lees het hele artikel in Boerderij Varkenshouderij 11 van dinsdag 8 december.

Beheer
WP Admin