‘Tegemoetkoming knelgevallen zaak van rechtvaardigheid’

De wettelijke regeling van de fosfaatrechten zoals die nu door de regering naar buiten is gebracht, is wel ongeveer wat er van verwacht mocht worden. Dat is jammer, want er zitten grote juridische risico’s aan vast.

Om te beginnen: de referentiedatum. Als basis voor de toekenning van rechten geldt het aantal koeien op één enkele dag: 2 juli 2015. Hoe groot is de kans dat die ene dag representatief is voor het bedrijf? Als een fosfaatrecht €5.000 waard zou zijn – wie zou dat trouwens nog kunnen opbrengen – en er is op 1 juli een koe doodgegaan, dan loont dat nog wel de moeite om een bezwaarschrift in te dienen. Zou men, zoals bij alle eerdere systemen, hebben gekozen voor een referentiejaar, dan is de kans veel groter dat men een representatief beeld krijgt van het bedrijf.

Meer dan twintig categorieën van knelgevallen

En dan zijn er natuurlijk de knelgevallen. Er zijn talloze situaties denkbaar waarbij een melkveehouder voor 2 juli een actie heeft ondernomen (denk bijvoorbeeld aan een nieuwe stal), waardoor de melkveestapel op die datum niet voldoende rechten oplevert. De regering heeft slechts enkele van die situaties in het wetsvoorstel opgenomen. Onwillekeurig gaan de gedachten terug naar de invoering van de varkensrechten. Ook daar was aanvankelijk niet veel aandacht voor knelgevallen, maar uiteindelijk kwam er een Besluit hardheidsgevallen herstructurering varkenshouderij met meer dan twintig categorieën van knelgevallen.

Het tegemoetkomen aan knelgevallen is een zaak van rechtvaardigheid. Daarbij speelt ook het eigendomsrecht een belangrijke rol, zoals dat is neergelegd in internationale verdragen. Degene die door een op zichzelf gerechtvaardigde maatregel een buitensporige last te dragen krijgt, moet worden gecompenseerd.

Bij het toekennen van rechten zal rekening moeten worden gehouden met individuele omstandigheden. Gebeurt dat niet, dan zal de rechter de bezwaren zonder meer gegrond verklaren, zoals op dit moment gebeurt met de melkveefosfaatreferenties. Als de wetgever de wet ongewijzigd vaststelt, zullen de procedures niet van de lucht zijn. En ook worden gewonnen. Dat kan bevredigend zijn voor de betrokkenen, maar de derogatiedoelstelling is dan wel ver weg. Ik zou denken: liever een grotere generieke korting dan onrecht voor knelgevallen.