Grondgebonden landbouw als oplossing voor fosfaatproblematiek

De agrarische natuurvereniging Noardlike Fryske Wâlden (NFW) ziet in een grondgebonden melkveehouderij een duurzame oplossing voor de te hoge productie van fosfaat door de melkveesector.

De NFW vindt dat er in de discussie rond de noodzakelijke fosfaatwetgeving te weinig wordt gekeken naar de lange termijn. Er is door de overheid een ‘gemiddelde’ en visieloze oplossing gepresenteerd, omdat de belangenbehartiging vanuit de landbouw ernstig verdeelde geluiden liet horen. De uiteindelijk gekozen richting met een peildatum, afroming en verhandelbare fosfaatrechten op basis van de aanwezige koeien, stuitte echter op een ‘nee’ in Brussel. Verlies van derogatie en bijbehorende krimp van de veestapel hebben enorme gevolgen voor zowel grondgebonden als intensievere bedrijven.

‘Maatschappelijk geaccepteerde melkveehouderij’

Op de keper beschouwd is er maar één goede oplossing: de melkveehouderij moet op korte termijn echt grondgebonden worden. Dit houdt in dat het recht om fosfaat te produceren in relatie moet zijn met de hoeveelheid grond die in gebruik is bij het melkveebedrijf en niet, zoals bij het rechtensysteem, met het aantal koeien op het bedrijf op 2 juli 2015. De oplossingsrichting waarvoor de NFW pleit maakt kringlopen sluitend, stimuleert de weidegang en kan volstaan met een eenvoudige administratie. Het zorgt voor een maatschappelijk geaccepteerde melkveehouderij en geeft meer ruimte voor weidevogel- en landschapsbeheer.

Een systeem van fosfaatrechten in combinatie met een afroming van het aantal koeien zorgt voor een oneerlijke verdeling van de pijn. Hoe je het ook wendt of keert: de bedrijven die met een evenredige verhouding tussen koeien en grond werken, kunnen niet in dezelfde mate verantwoordelijk worden gesteld voor het huidige fosfaatprobleem. En daarbij: het fosfaatoverschot is juist ontstaan door te weinig sturing op de relatie tussen grond en mest van eigen bedrijf.

‘Het kan toch niet zo zijn dat de niet-vervuiler betaalt?’

Het is dus cruciaal dat er nu wordt gekozen voor een volhoudbare oplossing. Zo niet, dan dient de volgende ingreep zich op korte termijn aan, of is de derogatie direct van de baan. Het argument dat de bedrijven met weinig grond en veel koeien dan onevenredig zwaar worden getroffen omdat ze legaal zijn gegroeid, is niet echt steekhoudend. Het is een keuze die de boer zelf heeft gemaakt. Er zijn collega-boeren die een andere keuze maakten. Zij zijn financieringen aangegaan voor groei door middel van grondaankoop. Afroming van koeien en aankoop van fosfaatrechten zou extra zwaar op hun exploitatie drukken, terwijl juist hun werkwijze recht doet aan een verantwoorde groei. Het kan toch niet zo zijn dat de niet-vervuiler betaalt? Laat het duidelijk zijn: wanneer er niet voor de koppeling van fosfaat aan grond wordt gekozen, treft dit de bedrijven die het meest verantwoord produceren onevenredig hard.

‘Als geen andere oplossing biedt grondgebondenheid de uitkomst die wel wordt geaccepteerd’

De toekomst van het gezinsbedrijf staat op het spel. Want door te kiezen voor de mogelijkheid om uit te breiden enkel met de aankoop van rechten, zal de schaalvergroting en intensivering in rap tempo doorgaan. Daarmee zullen veel van de huidige gezinsbedrijven, waarmee één of twee gezinnen de kost verdienen, verdwijnen. We weten inmiddels dat dát een maatschappelijk ongewenste ontwikkeling is.

Als geen andere oplossing biedt grondgebondenheid de uitkomst die wel wordt geaccepteerd. De invulling moet eenvoudig zijn, waarbij kan worden gedacht aan twee grootvee-eenheden per hectare, wat kan worden geregeld in de AmvB grondgebondenheid. Deze koppeling zorgt op de lange termijn voor maatschappelijke acceptatie, duurzame voedselproductie en daarmee perspectief voor de melkveehouderij in Nederland.