Het grootvaderen van Dijksma

De basis van de fosfaatrechten blijkt geen probleem, de toewijzing van de korting is dat wel.

Ik geef al vijfentwintig jaar een basiscursus economie voor studenten die geografie studeren. Ik doe vooral de macro-economie en internationale handelstheorie. Die macro-economie was dit jaar weer een groot feest. Met de Griekse crisis dagelijks in het nieuws kan ik de studenten gemakkelijk bij de les houden. Dorre theorie wordt een stuk leuker en begrijpelijker als de voorbeelden elk uur op internet staan. Internet, want kranten of tv zijn ‘zo 2005’.

Milieuheffingen versus verbodsbepalingen

In het leerboek staat ook een hoofdstuk over milieu-economie. Dat gaat over de effectiviteit en efficiency van allerlei vormen van milieubeleid. Zo zijn directe verbodsbepalingen vaak niet erg effectief, en efficiënt zijn ze zeker niet. Milieuheffingen zijn wat dat betreft beter, die zorgen voor nuance. Met een activiteit die noodgedwongen het milieu aantast, wordt de heffing betaald. Met een activiteit die een goedkoop alternatief heeft dat het milieu niet aantast, wordt het geld voor de heffing bespaard. Het probleem bij zo’n heffing is dat de overheid niet weet hoe hoog deze moet worden om het milieudoel te bereiken. Te hoog is niet goed, te laag ook niet. Bovendien zijn de uitvoeringskosten vaak heel hoog; de heffing moet worden berekend en geïnd.

Emissierechten: efficiënt en effectief

De derde methode is die van verhandelbare emissierechten. Die zijn volgens de theorie efficiënt en effectief. Daar zorgt de markt voor het vaststellen van de prijs. De bedrijven die het meest baat hebben bij doorgaande emissie, kopen rechten van bedrijven die minder voordeel zien.

Verdeling fosfaatrechten

De recent aangekondigde fosfaatrechten zijn daarvan een voorbeeld. Een belangrijk punt bij dit soort rechten is hoe ze bij de aanvang worden verdeeld. Staatssecretaris Dijksma kiest voor wat in de theorie grandfathering heet. Grootvaderen in het Nederlands, en dat verwijst naar ‘erfenis’. Iedereen die koeienfosfaat produceerde krijgt rechten toegewezen naar rato van zijn of haar productie.

Gedoe bij verdeling

Het blijkt inmiddels dat ook bij het grootvaderen van rechten nog heel wat gedoe kan ontstaan. Iedereen krijgt rechten naar rato van het verleden, maar vervolgens moet daarop worden gekort om binnen het plafond te komen. Die korting moet worden verdeeld en daar zijn veel manieren voor. Iedereen evenveel, iedereen hetzelfde percentage, alleen de groeiers, de grondgebonden bedrijven niet. 
Ga er maar aan staan. Dit had voorkomen kunnen worden als eer
der was ingegrepen. Als Dijksma dat een jaar eerder had gedaan, 
was er weinig aan de hand geweest. Dan had ze zelfs nog rechten overgehouden voor knelgevallen.

Het moge duidelijk zijn. Ook voor de lessen milieu-economie 
heb ik de volgende keer de voorbeelden bij de hand, dankzij de 
fosfaatrechten.