Erfgooiers gezocht!

Overal in Het Gooi kom je de naam ‘Erfgooiers’ tegen. Maar wat is eigenlijk een erfgooier?

Zowel op tv als in diverse bladen worden BN’ers die in televisiedorp Hilversum en de dorpen erom heen wonen telkens ‘échte Gooische vrouwen en mannen’ genoemd. Ik moet daar altijd smakelijk om lachen. Want deze mensen weten vaak niet eens wat echte, dus oorspronkelijke ‘gooiers’ ook wel ‘erfgooiers’ genoemd, zijn en waren. En wat ze het Gooi hebben nagelaten: Heide  en Weide.

Wat zijn Erfgooiers?

In dit filmpje wordt helder uitgelegd wat erfgooiers waren: Gooise boeren en veehouders die gezamenlijk een gebruiksrecht  hadden op gemeenschappelijke gronden. Dat gebruiksrecht ging over van vader op zoon. De gemeenschappelijk gronden bestonden uit uit weilanden ofwel ‘meenten’, en bos, hei, veen, moerassen en jachtvelden. Die waren namelijk ontstaan toen Gooiland tot het bezit van het nonnenklooster in Elten (Duitsland)  behoorde (van 968 tot 1280).

De gebruiksrechten waren ongeschreven gewoonterechten, die door vorsten, ministers en wetgevers voortdurend betwijfeld werden. De rechten moesten dus almaar opnieuw bestendigd en verdedigd worden.

Het was een hard bestaan. Erfgooiers raakten voortdurend in conflict met de overheid over hun gebruiksrechten. Na honderden jaren strijd is op 28 april 1979 de allerlaatste algemene ledenvergadering gehouden in de Grote Kerk in Naarden. Toen deze vergadering werd beëindigd, riep een van de aanwezige erfgooiers: ‘De erfgooiers zijn dood, leve de Erfgooiers!’ Ondanks dat de erfgooierorganisatie is opgeheven, voelen velen zich nog Erfgooier. De meesten die boer wilden blijven, zijn vertrokken naar andere streken, of zoals wij naar een ander land. Maar de band met het inmiddels zo veranderde Gooi blijft sterk.

Schilders van de Larense school

Doordat een eeuw geleden veel kunstenaars zich vestigden in Laren en Blaricum zijn veel erfgooier boeren op doek vereeuwigd. Vaak zijn familietrekken goed terug te zien. Ook de overgrootvader van Henk is geschilderd, Hij is in het midden afgebeeld op het schilderij “Boerenopstand” geschilderd door Ferdinand Hart Nibbrig. Op de schilderijen is goed te zien hoe de erfgooiers woonden, leefden en werkten.

Oproep Erfgooiersfotodagen 25 en 26 oktober 2014

In samenwerking met onder anderen dr. Anton Kos die meerdere boeken over erfgooiers heeft geschreven, gaat portretfotograaf Koos Breukel erfgooiers en hun nazaten op de gevoelige plaat vastleggen. Breukel is bekend van zijn foto’s van West-Friese boeren tot koning Willem-Alexander en koningin Máxima, van zakenmensen tot popmuzikanten en politici. Met zijn camera legt hij hun karakter vast. ‘Het resultaat is echter geen meedogenloze foto, maar een portret dat recht doet aan het individu, aan diens littekens en bovenal aan diens waardigheid’, zegt fotohistoricus Hedy van Erp. Breukel zegt zelf over zijn fotografie: ‘Ze zijn niet cosmetisch mooi. Geen opgesmukte schoonheid. Het is mooi omdat er suggestie in zit. Een goed portret maakt mensen nieuwsgierig naar de persoon die erop staat.’ En dat geldt zeer zeker voor de mensen die op 25 en 26 oktober worden gefotografeerd: de erfgooiers van nu.

Alle erfgooiers en mensen met een erfgooiersverleden komen in aanmerking voor een portret. Er wordt geluisterd naar hun verhaal en hun gedachten over het erfgooierschap.

Tentoonstelling en publicatie

Een selectie portretten wordt volgend jaar zomer, van 5 juni tot 30 augustus 2015,  tentoongesteld en aangevuld met geschilderde portretten en landschappen. Tijdens de tentoonstelling verschijnt een publicatie. Ook wordt een aantal lezingen en activiteiten georganiseerd.

Helaas is man Henk verhinderd,  maar ik ga met zoon Tijmen in erfgooiersdracht naar de fotodagen. In mijn trouwjurk, die ik nog pas. ‘Dus Erfgooiers, komt allen, minse! Met keijer (kinderen)! Neit vergete maor doon!’