Fosfaatrecht hakt erin op melkveebedrijf

Door fosfaatrechten moet de melkveestapel mogelijk 160.000 koeien krimpen. Per bedrijf kan de krimp heel anders uitpakken, zoals door BEX. Antwoorden op al uw vragen.

De invoering van fosfaatrechten heeft grote gevolgen voor melkveebedrijven. Vanaf 1 januari 2017 moet de fosfaatproductie van melkvee terug naar het niveau van 2 juli 2015. In 2018 volgt dan nog een zogenoemde generieke korting. Boerderij zet een aantal vragen en antwoorden op een rij.

Hoeveel fosfaatrechten krijg ik?

De melkveestapel van het bedrijf op 2 juli 2015 maal de forfaitaire fosfaatnorm per dier geeft het aantal fosfaatrechten. Ook bedrijven met alleen jongvee krijgen fosfaatrechten.

Hoe wordt de fosfaatproductie per dier bepaald?

De fosfaatnorm per melkkoe op 2 juli 2015 wordt bepaald op basis van de ­gemiddelde melkproductie per melkkoe in heel 2015 op een bedrijf. Dat is de uitleg van het ministerie van Economische Zaken voor de bepaling van het aantal fosfaatrechten op bedrijfsniveau.

Voor melkkoeien is de norm per dier ­afhankelijk van de gemiddelde melkproductie. Volgens de tabellen voor 2015 tot en met 2017 is dat voor een melkkoe (categorie 100) met gemiddeld 8.000 liter melk per jaar 40,6 kilo fosfaat per jaar. Bij 9.000 liter melk is dat 43,5 en bij 10.000 liter loopt dat op naar 46,4 kilo.

De norm voor jongvee jonger dan 
1 jaar (categorie 101) is 9,6 kilo fosfaat. Voor jongvee van 1 jaar en ouder is de norm 21,6 kilo.

De gemiddelde melkproductie op een bedrijf wordt bepaald op basis van de in een jaar afgeleverde hoeveelheid melk gedeeld door het gemiddeld aantal melkkoeien. Beide gegevens staan geregis­treerd bij RVO.nl.

Hoeveel worden rechten gekort?

Vanaf 1 januari 2017 zijn de fosfaatrechten na toekenning meteen verhandelbaar. Bij elke overdracht wordt in principe 10% afgeroomd. In 2018 komt er dan een generieke korting voor iedereen van 4 tot maximaal 8% over de toegekende rechten. Daarbij worden extensieve bedrijven in ieder geval deels ontzien door de toekenning van extra rechten.

In 2017 en 2018 en volgende jaren mag melkvee op een bedrijf niet meer fosfaat produceren dan het totaal van de fosfaatrechten melkvee van het bedrijf.

Wanneer is een bedrijf extensief?

Voor de toekenning van extra rechten komen grondgebonden bedrijven in 2015 in aanmerking. In dit kader zijn dat bedrijven die op basis van het aantal gehouden stuks melkvee op 2 juli 2015 en de fosfaatruimte op het bedrijf op basis van de Gecombineerde opgave in 2015 geen fosfaatoverschot hadden op het bedrijf. Voor een deel van de zogenoemde latente ruimte krijgen deze ­bedrijven extra rechten. Hoe dat gaat is nog niet uitgewerkt.

Wordt er ook gekort bij overdracht binnen de familie?

Er komt vrijwel zeker een regeling voor bedrijfsoverdrachten in familieverband. Het ministerie beziet een uitzondering tot en met de zogenoemde derde graad van bloed- en aanverwantschap. Dan gaat het bijvoorbeeld om kinderen en (achter-) kleinkinderen, broers en zusters en kinderen van die broers en zusters van de ondernemer en zijn of haar partner.

Wat gebeurt er met de afgeroomde rechten?

Die vervallen in eerste instantie en verlagen de generieke korting in 2018. Er komt mogelijk een fosfaatbank zodra de fosfaatproductie onder het plafond ligt. Rechten uit deze fosfaatbank zijn niet verhandelbaar en worden verdeeld op basis van ­‘nader te bepalen criteria’.

Komt er een knelgevallenregeling?

Ja, maar wel beperkt. Genoemd worden situaties met ziekte van ondernemers of dieren met gevolg voor het aantal dieren op de peildatum. En recent gestarte ­bedrijven die op 2 juli 2015 financiële verplichtingen waren aangegaan of op ­
de peildatum hoofdzakelijk jongvee voor melkproductie hielden. Hoe dat er precies uit gaat zien is nog niet duidelijk.

Zijn er nog meer beperkingen?

Ja, er geldt ook nog de beperking van groei zonder grond via de zogenoemde AMvB grondgebonden groei. Die is ingegaan op 1 januari 2016. Volgens diverse adviseurs kan dit op sommige bedrijven nu al meer beperkend werken dan de nog in te voeren fosfaatrechten. Zeker in gebieden waar weinig grond beschikbaar is. Ook moet elk bedrijf voldoende mestverwerking hebben en moet het overschotmest die niet verwerkt hoeft te worden afvoeren.

Hoeveel moet de melkveestapel krimpen?

Met 160.000 dieren ten opzichte van het aantal per 1 januari 2016. Dat aantal volgt uit I&R-gegevens van de rundveestapel en de voorlopige fosfaatproductie in 2015 van het CBS op basis van de vee-aantallen op 1 april 2015. In 2017 moet de fosfaatproductie terug naar het niveau van 2 juli 2015, de referentiedatum in het stelsel van fosfaatrechten. Dat komt neer op ruim 50.000 koeien minder. Vervolgens wordt in 2018 een generieke korting doorgevoerd van maximaal 8 procent om weer uit te komen op 84,9 miljoen kilo fosfaat. Dat betekent dat de melkveestapel met nog eens 110.000 koeien moet dalen ten opzichte van het aantal begin dit jaar. Deze aantallen zijn gebaseerd op een melkveestapel met gemiddeld ruim 8.000 kilo melk inclusief 60% jongvee.

Uiteindelijk moet de totale fosfaatproductie door melkvee uitkomen op 84,9 miljoen kilo fosfaat, het sector­plafond waar de melkveehouderij aan gehouden wordt.

Levert BEX voordeel op?

Ja, bedrijven die aantoonbaar efficiënt omgaan met mineralen mogen rekenen met lagere fosfaatnormen per dier. Het is nog niet duidelijk of dat gaat via BEX of via de KringloopWijzer. Op bedrijfs­niveau kan het aantal dieren dat ingeleverd moet worden dan ook fors verschillen. Een bedrijf kan op meerdere manieren efficiënter melk produceren, en hoeft dan minder koeien in te leveren. Voorbeelden zijn meer melk per koe of minder jongvee per koe.

Wat hebben fosfaatrechten met derogatie te maken?

De derogatie die Nederland heeft, is door de Europese Commissie verleend onder voorwaarden, een daarvan is dat de Nederlandse veestapel niet meer dan 172,9 miljoen kilo fosfaat produceert. Binnen de melkveehouderij is door een groot aantal partijen, waaronder LTO Nederland en Zuivelorganisatie NZO, afgesproken dat de melkveehouderij binnen het eigen plafond van 84,9 miljoen kilo blijft. Dat plafond is opgenomen in de voorstellen voor fosfaatrechten. Dit jaar starten ook de onderhandelingen voor een nieuwe derogatie vanaf 2018.

Er zijn nog geen fosfaatrechten. Toch is er al sprake van handel. Hoe kan dat?

Mensen zijn zich aan het oriënteren. Dus er zijn veel vragen, maar weinig trans­acties. De rechten zelf zijn nog niet toegekend, dus is officieel nog niks te handelen. Wel gebeurt het dat een aanbieder en afnemer afspraken maken over levering van de rechten zo gauw die er zijn, in januari volgend jaar. Afspraken worden mondeling gemaakt, of vastgelegd in een intentieverklaring. Enkele makelaars die Boerderij sprak, hebben zo al zaken gedaan.

Is al iets te zeggen over de prijzen van fosfaatrechten?

Met alle slagen om de arm vanwege het bovenstaande, is er sprake van een gemiddelde van € 100 per kilo fosfaat, ofwel zo’n € 4.000 per koe. Dit wordt genoemd door twee makelaars die al transacties hebben genoteerd. Ook Lubbert van Dellen (Accon AVM) noemt dit bedrag. Handelaar Frank Evers noemt een prijs van € 3.500 tot € 5.000 per koe en bemiddelaar Erik Peters van Farmel komt op € 5.000 per koe ofwel € 116 per kilo fosfaat. Op dit moment zou er meer vraag zijn dan aanbod.

Hebben de fosfaatrechten invloed op de grondmarkt

Niet direct, want de rechten zijn niet gekoppeld aan grond. Toch verwacht het LEI dat er wel een effect zal zijn. Omdat veehouders gaan investeren in rechten, is er minder geld beschikbaar voor grond. Zo zou de invoering van de fosfaatrechten de grondprijs mogelijk kunnen drukken.

Er is nu al een prijsverhogend effect op de grondmarkt door onder meer de regels voor grondgebonden groei. Huurprijzen voor grond via bijvoorbeeld kortlopende pacht en grondgebruiksverklaringen zijn fors gestegen.

Geschreven door Wim Esselink, Esther de Snoo, Johan Oppewal en Mariska Vermaas.