Van elke koe is exact bekend waar ze staat

Niet dat de koeien het zouden willen, maar verstoppen is er op het bedrijf van Wim Bos niet bij. De melkveehouder heeft zijn bedrijf sinds vorig jaar uitgerust met een sys­teem van fabrikant GEA voor positiebepaling in de stal. De koeien hebben daartoe een zender aan de halsband en er zijn 27 antennes in twee stallen geïnstalleerd. “Elke koe moet altijd door drie antennes worden gezien”, legt de melkveehouder in Zuidbroek (Gr.) uit. Op een app op de smartphone ziet Bos precies waar de koe zich bevindt.

Maximale automatisering

De aanschaf van dit systeem komt niet uit de lucht vallen. Bos en zijn ouders hadden enkele jaren geleden grote groeiambities en realiseerden die met maximale automatisering. Met succes: de huidige 240 koeien worden inclusief landwerk door de twee ondernemers verzorgd. Een flinke arbeidsbesparing is gerealiseerd door het plaatsen van vijf melkrobots.

Omvang niet ten koste van de resultaten

Bos besefte dat deze aantallen impact hebben op de arbeidsvraag, vooral om de omvang niet ten koste te laten gaan van de resultaten. “Grote groepen betekent veel tijd kwijt zijn aan het zoeken en vinden van koeien”, was de gedachte. Zodoende kwam een systeem in beeld om de koeien automatisch op te sporen.
“De belangrijkste reden was locatiebepaling, maar ook de andere mogelijkheden spraken ons aan.” Zo kan het sys­teem uit loop-, lig- en vreetgedragafwijkingen van de koeien bepalen wat er aan de hand is, zoals tocht, slepende melkziekte of een andere aandoening.

Zien waar elke koe is

Het bedrijf van Bos is het tweede bedrijf in Nederland met deze techniek, en het eerste dat het systeem commercieel kocht. Een aantal onderdelen van het sys­teem werkt goed, een aantal wordt verder ontwikkeld.

Daarvoor doet GEA ook onderzoek op het bedrijf van Bos. Zo worden allerlei gegevens rondom gedrag en behandelingen vastgelegd en geanalyseerd bij de fabrikant en op universiteiten in Europa. “Positiebepaling werkt zeer goed en nauwkeurig”, aldus de melkveehouder. Via de app op de telefoon kan hij direct zien waar elke koe zich in de stal bevindt. Het is realtime, dus als een koe loopt, verschuift ook het bolletje op het scherm.

Via een app op de smartphone heeft Bos alle gegevens bij de hand. De plaats van de koeien, en ook gegevens over afwijkingen.
Foto’s:
Jan Willem van Vliet

Patronen die duiden op tocht

De tweede toepassing die goed werkt is tochtdetectie. Op basis van het gedrag in de stal herkent het systeem patronen die duiden op (beginnende) tocht. Het is vergelijkbaar met activiteitenmeting via een zender in de halsband, aan de poot of in het oor. Ook over dit onderdeel van het systeem is Bos tevreden; het systeem ondersteunt de visuele waarneming en haalt de meeste koeien er wel uit.

Zoeken naar verbanden tussen gedrag en problemen

Minder ver ontwikkeld is de derde toepassing, namelijk het herkennen van afwijkend gedrag bij te weinig activiteit. Het systeem geeft wel aan wanneer een koe te weinig beweegt, maar de waarschijnlijke oorzaak is niet bekend. Momenteel werkt GEA aan het verder uitwerken van deze module. Dat doet GEA onder andere met de gegevens die Bos frequent naar het bedrijf stuurt. Als de melkveehouders een koe behandelen, leggen ze de oorzaak vast. Op basis van het gedrag de dagen ervoor zoekt GEA naar verbanden tussen gedrag en problemen.

In de nok van twee stallen hangen in totaal 27 antennes die een gps-signaal uitzenden.

Geen koe is gelijk

Ook komen regelmatig ontwikkelaars onderzoek of metingen doen voor meer inzicht in gedrag van koeien. Het klinkt eenvoudig, maar Bos beseft dat het niet gemakkelijk is om betrouwbare voorspellingen te maken. “Het lastige is dat geen koe gelijk is. Daar moet het systeem rekening mee houden. We zien wel dat GEA het serieus oppakt en dat er internationaal aan wordt gewerkt.” In de loop van 2016 moet dit deel van het systeem gereed zijn.

Goedkoper dan vergelijkbare systemen

Het is duidelijk dat de investering in deze verfijnde techniek niet goedkoop is. In totaal betaalde Bos eenmalig € 60.000 voor de antennes, zenders, computer en installatie. Daarnaast betaalt hij jaarlijks een bedrag van 7 cent per koe per dag. Dat is omgerekend ruim € 25 per koe per jaar. Bij gemiddeld 240 koeien betaalt hij nu dus jaarlijks € 6.000. Als het bedrijf groeit, zal dit bedrag verder toenemen. Een heel bedrag, maar volgens de agrarisch ondernemer goedkoper dan vergelijkbare systemen.

Momenteel voert Bos een proef uit met het aantal keren aanschuiven per dag. Het levert GEA meer kennis op over het gedrag van koeien.

Lichte verbetering vruchtbaarheidsresultaten

Of deze kosten zich terugbetalen is moeilijk te voorspellen. Bos schat dat hij een uur per dag aan arbeid bespaart door het snel kunnen vinden van de koeien. Ook ziet hij een lichte verbetering van de vruchtbaarheidsresultaten; zo is de tussenkalftijd in een jaar tijd verlaagd van 400 naar 395 dagen. Als het systeem straks volledig werkt, kunnen de vruchtbaarheids- en gezondheidskenmerken mogelijk verder verbeteren.

Effect op het gedrag in de groep

Het systeem levert ook andere inzichten op. Zo hebben de ondernemers net een proef afgesloten met aantal keren aanschuiven van voer: drie of tien keer per dag. GEA onderzoekt het effect op het gedrag in de groep en de gevolgen voor de melkproductie. En er staan meer van dit soort praktijkproeven op het programma.