De voordelen van klaver

Klaver is lastig te beheersen. Dus is het nooit populair geworden bij melkvee houden. Toch biedt het voordelen voor wie er tijd in durft te steken.

Met de intrede van Minas kwam klaver in de belangstelling in de gangbare veehouderij. Met het afschaffen van Minas in 2006 raakte klaver ook weer uit beeld. Nu is er hernieuwde aandacht voor deze onderbelichte, smakelijke stikstofbinder. Enerzijds als derde gewas, anderzijds als mogelijkheid tot stikstofbesparing en daarmee een andere invulling van de stikstofgebruiksruimte.

De beperkte stikstofgebruiksruimte en de vraag naar meer ruwvoer wringt. Klaver kan daar een oplossing bieden. Klaver is in staat om via de rhizobium-bacterie stikstof uit de lucht om te zetten in voor de plant opneembare stikstof. Daarmee beïnvloedt het ook de stikstofbenutting van het bedrijf op een positieve manier. Het gras dat in de directe omgeving van klaver staat, kan daarvan profiteren. De bemesting van grasklaver kan door de stikstofbinding veel lager zijn dan bij regulier grasland. De bespaarde stikstof kan dan in andere percelen, met bijvoorbeeld een productiegras, worden ingezet.

Daarnaast is de continue afgifte van stikstof, met name in het tweede deel van het seizoen, een mooi middel om de schimmelaantasting roest in gras te voorkomen of te beperken. Dat draagt mede bij aan behoud van de smakelijkheid van het gras.

Wit of rood

Klaver is een vlinderbloemige die zich vrij eenvoudig laat onderverdelen in twee soorten. Witte klaver wordt vooral gebruikt in weidepercelen. In maaipercelen wordt veelal rode klaver toegepast, waarbij ook witte klaver wordt bijgemengd. Vaak is dat niet meer dan een verzekeringspremie omdat witte klaver uitstoelt en zich dus kan uitbreiden en vestigen waar het niet gezaaid is. Rode klaver komt op waar het gezaaid is, en bij afsterven is de plek leeg. Rode klaver kan heel slecht tegen beweiding en wordt daarom niet in weidemengsels gebruikt.

Bij inkuilen moet het drogestofgehalte niet hoger zijn dan 35 procent. Anders is de kans van verlies van klaverblad te groot. Schudden wordt dan ook niet aanbevolen. Vaak wordt er vanuit het zwad direct gewiersd. Klaver is interessant als het stikstofbemestingsniveau 250 kilo of lager is.

Klaver beheersen lastig

Zadenkweker Barenbrug meldt dat witte klaver in staat is rond 150 tot maximaal 200 kilo stikstof per hectare te binden. Rode klaver kan tot wel 350 kilo stikstof per hectare binden. Bij een huidige kunstmestprijs van bijna € 1 per kilo zuivere stikstof is dat dus een besparing tussen € 150 en € 350 per hectare.

In het voorjaar is een startgift met kunstmest samen met drijfmest voldoende om het gras aan het groeien te krijgen. De stikstofbinding is in het vroege voorjaar nog niet of nauwelijks op gang gekomen en daarom moet bijbemest worden. Daarna kan klaver een groot deel van de stikstofvoorziening van het gras voor zijn rekening nemen.

Op peil houden

Het aandeel klaver in het grasland op peil houden is in het algemeen het moeilijkste. Met kunstmest is daarop te sturen. Te weinig aanvulling met (kunst-)mest geeft klaver de ruimte om zich sterk te ontwikkelen, waardoor het soms het gras overwoekert. Door kunstmest te geven wordt de grasontwikkeling gestimuleerd waardoor klaver meer concurrentie ondervindt. Te weinig klaver geeft onvoldoende stikstofbinding en zet daarmee ook weer de grasgroei onder druk. Het is de kunst om uit te vinden hoeveel er bemest moet worden en welk maairegime moet worden toegepast om het klaverpercentage optimaal te houden. Dat is mede afhankelijk van omstandigheden als zuurgraad van de bodem, de kali- en fosfaatvoorziening en het graslandgebruik.

Het optimale aandeel klaver is volgens het Handboek Veehouderij 30 tot 50 procent van de droge stof. 40 procent klaver in de droge stof is voor het oog 60 procent bedekking in het veld. Het klaveraandeel varieert door het jaar. In het vroege voorjaar is het vaak niet meer dan 20 procent, terwijl in het najaar het percentage kan oplopen tot 60 procent in de droge stof.

Opbrengst en kosten

Onderzoek van Aver Heino in 1997, dus nog voor de overschakeling op biologisch, toonde aan dat de opname van grasklaver gemiddeld 1,2 kilo droge stof per dag hoger was dan van gras alleen. Dat is te danken aan de smakelijkheid van de combinatieteelt. Door de hogere opname neemt ook de opgenomen hoeveelheid energie en eiwit toe. Daardoor kunnen de koeien meer melk geven. De meetmelkproductie was 1,5 kilo hoger. In de teelthandleiding klaver rekent DLV Rundvee Advies bij de helft van het areaal in grasklaver met een voordeel van 0,5 kilo melk per koe per dag. Met de huidige melkprijs levert dat € 45 per koe per jaar op. Bij 80 koeien is dat € 3.600.

Gelijke opbrengsten

De gewasopbrengsten van gras en grasklaver zijn ongeveer gelijk. Het grote verschil zit vooral in de kosten, vooral kunstmest. Uitgaande van alleen gebruik van witte klaver, scheelt het al snel € 150 per hectare in aankoop van meststoffen. Daarnaast zijn er nog rond drie tientjes lagere kosten door minder schudden en minder kosten voor kunstmest strooien. Bij een totaal van 80 koeien op 40 hectare grond waarvan de helft in gebruik is als grasklaver, levert dat 20 ha × 180 = € 3.600 op. Opgeteld betekent de helft van de grond in grasklaver een voordeel van € 7.200 ofwel bij een productie van 9.000 kilo melk per koe een kostenverlaging van 1 cent per liter melk.