Veel potentie, harde landing voor Polen

Boerderij zoomt in op de melkveehouderij, de superheffing en het naderende quotumloze tijdperk in verschillende EU-landen. Dit is deel vijf: Polen.

Polen trad in 2004 toe tot de Europese Unie en moet sindsdien aan de Europese melkquotumregels voldoen. In de jaren hierop is veel gebeurd. De schaalvergroting was enorm. De inhaalslag blijkt uit cijfers van Eurostat en de Poolse sectororganisatie PFHBiPM.

Het aantal melkveebedrijven is tussen 2004 en 2014 gedaald van ruim 700.000 tot minder dan 200.000. Daarvan zijn er nog 134.000 met een fabrieksquotum. Het gemiddelde aantal melkkoeien per bedrijf verviervoudigde tot zestien. Ook in de verwerking vond een grote schaalsprong plaats. Het aantal verwerkers daalde van meer dan 500 naar minder dan 200. Bovendien wordt 90 procent van alle melk nu door ‘slechts’ tien verwerkers opgehaald.

Toename Poolse melkproductie

De gemiddelde melkproductie is ook fors toegenomen. Sinds 2004 steeg de melkaanvoer van 8,1 tot 10,1 miljard kilo, een toename van bijna 25 procent. “Vanuit de oude koeientuintjes worden bedrijven nu snel verder ontwikkeld”, zegt Jakob Brand van Rabobank. “Er komen steeds meer bedrijven met gemiddeld 25 tot 40 melkkoeien. Die groep staat te trappelen. Daar zit enorm veel potentieel. Deze veehouders investeren in huisvesting en voeradvies. De producties en rendementen gaan er stevig omhoog.”

Eurostat voorziet voor 2015 een verdere daling van de Poolse melkveestapel: min 2,2 procent. Maar het signaleert ook dat het aantal vaarzen fors toeneemt, meer dan in andere EU-landen.

Veel Pools geld in EU-pot

De forse groei in Polen betekende ook dat het nationale quotum sinds 2004 nogal eens overschreden werd. Het eerste quotumjaar was het meteen al raak. Dat jaar bedroeg de overschrijding liefst 7 procent. Maar ook de laatste jaren moest Polen betalen. In 2012/2013 waren er maar vijf EU-landen die het nationale quotum overschreden, maar Polen was er wel een van; al was de overschrijding 0,1 procent minimaal en gold dat ook voor de boete: €4 miljoen. Maar in 2013/2014 moesten de Polen meer betalen. Toen was de overschrijding 1,7 procent. Dat betekende een superheffing van €47 miljoen.

Dit laatste quotumjaar hebben de Poolse melkveehouders – ook voor Europese begrippen – flink doorgemolken. In de periode april-januari was de quotumoverschrijding liefst 5,9 procent. In januari trapten de Polen met een plus van 0,9 procent relatief op de rem. Maar aan een forse superheffing valt niet meer te ontkomen. Het wordt een harde landing.

Polen is zuivelmacht in wording

Puur cijfermatig is Polen een zuivelmacht in wording. Toch was juist Polen een van de EU-landen die het quotumeinde wilde uitstellen tot 2020, al stelde landbouwminister Marek Sawicki in november in Boerderij dat zijn land zeker klaar is voor de vrije markt. Hij sprak zelfs de verwachting uit dat de Poolse melkproductie – zonder nieuwe crisis – op korte termijn met 30 procent kan toenemen.

Polen heeft ook een aantal sterke troeven. De sector is in tien jaar tijd flink gemoderniseerd. Daarnaast heeft het land een gunstig klimaat, goede grond en voldoende diervoeders en is arbeid goedkoop. Daar staat tegenover dat Polen nog altijd veel kleine bedrijfjes heeft en de zuivelindustrie weliswaar minder maar toch versnipperd is.

Een laatste factor is de zuivelboycot in Rusland. In 2014 kwam 12 procent van alle Europese zuivel met bestemming Rusland uit Polen. Als de Russische boycot van kracht blijft, is Polen een van de landen die daar het meeste last van heeft.