‘De overheid heeft het laten gebeuren’

Door een opeenstapeling van regels is het mestbeleid niet meer uit te leggen aan burgers. Sterker nog: ook veel melkveehouders moeten alle zeilen bijzetten om zich door het woud aan nieuwe regels te werken. Dat moet anders, stelt Harm Wiegersma. De melkveehouder is sinds juli voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). Na vijf maanden regelmatig overleg tussen de sectorpartijen is er echter nog steeds geen definitieve oplossing gevonden en veel onduidelijk.

Het systeem van fosfaatrechten hoeft volgens Wiegersma niet zozeer van tafel, maar waar mogelijk moeten de regels eenvoudiger en in elkaar worden geschoven. Deze week gaat de belangen­organisatie met de kersverse staatssecretaris van Economische Zaken, Martijn van Dam, om tafel.

U valt met de nieuwe mestregels met uw neus in de boter. Hoe gaan we het fosfaatprobleem oplossen?

“Deze week leggen we ons plan de campagne bij de staatssecretaris op tafel. Daarna beleggen we vier bijeenkomsten door het land, waar we onze leden en geïnteresseerden meer duidelijkheid willen geven. We hebben nog niet volledig duidelijk hoe wij er als bestuur instaan, al weten we wel wat we willen. Het is in aanloop naar het gesprek met de staatssecretaris nog net te vroeg om onze visie te delen.”

Harm Wiegersma (58) is sinds afgelopen zomer de nieuwe voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV). Daarnaast houdt Wiegersma 150 melkkoeien op 60 hectare grond in Rinsumageest (Fr.).

Hangt de visie van de NMV dan af van wat de staatssecretaris wil?

“Natuurlijk hebben wij onze eigen visie, daar blijven we bij. Maar we willen er op voorhand niet te hard ingaan. We weten dat we allemaal water bij de wijn moeten doen. We gaan sowieso pleiten voor een versimpeling van de nieuwe mestregels. Daarbij staat voor ons als een paal boven water dat voor Brussel alleen het totale fosfaatplafond geldt en niet het sectorplafond. Ook zien we kansen om via de nieuwe mestregels weidegang te stimuleren, zoals door een aanpassing in de verliesnormen.”

Is het niet vreemd dat de NMV na vijf maanden overleg niet met een duidelijkere visie komt?

“In zekere zin is er nog tijd. Natuurlijk moet er zo snel mogelijk duidelijkheid komen, maar het ziet er niet naar uit dat de nieuwe wet voor 2017 ingaat. Met dit in het achterhoofd is er dus nog tijd om zaken door te rekenen. Dan kunnen we op basis van die uitkomsten de beste oplossing kiezen.”

Denk u dat de nieuwe staatssecretaris het lef heeft om alles terug te trekken en alles met één nieuwe wet te regelen?

“Het zou misschien wel de beste oplossing zijn, maar volgens mij gaat hij verder met wat er nu op tafel ligt. Daarbij heeft hij meerdere problemen op te lossen. Ook in de varkenshouderij speelt het een en ander. Al is de conclusie al getrokken; daar moet gesaneerd worden.”

Met de introductie van dierrechten in de rundveehouderij zouden melkveehouders toch een deel van de fosfaatruimte van de varkenshouders kunnen overnemen?

“Ik heb het idee dat de overheid de schotten tussen de verschillende sectoren graag wil houden, maar het zou helemaal niet gek zijn om meerdere problemen in één keer op te lossen. We hebben immers één fosfaatproductie. De overheid kan in het kader van een herstructurering van de varkenssector dierrechten opkopen, om hiermee ruimte te creëren voor de rundveehouderij.”

Waarom zou de overheid daar geld in steken?

“De overheid heeft het laten gebeuren. De melkveehouders zijn zogenaamd door het sectorplafond ­gegaan, maar het is de overheid die zoveel stallen heeft vergund. Wat niet veel mensen weten is dat de sector als gevolg van fosfaatproductie van ruim boven 80 miljoen kilo in 2013 al bij de overheid heeft aangegeven dat er een rem moest komen, in verband met de afschaffing van de melkquotering. De reactie was toen dat het allemaal wel zou meevallen. Dan kun je nu niet tegen individuele boeren zeggen dat ze het verkeerd hebben gedaan.
De recent opgestelde AMvB die grondgebondenheid moet regelen, is te traag in werking getreden, anders had die zijn werk al gedaan. Het is een historische fout dat het quotum is afgeschaft zonder een goed flexibel Europees alternatief. Nu worden de Nederlandse melkveehouders door de mest op slot gezet, terwijl collega’s in omliggende landen wel verder kunnen uitbreiden.”

Moet de overheid fosfaatrechten afromen ter wille van knelgevallen?

“Wat ons betreft is de overheid verantwoordelijk; zij heeft de stallen vergund. Dus afromen om knelgevallen op te lossen is niet onze eerste keus. Maar we vinden ook niet dat je ondernemers, die fors geïnvesteerd hebben in groei en nu alleen door de fosfaatrechten in de problemen komen, in de kou kunt laten staan. Het kan best zijn dat er nog een regeling uit de hoge hoed komt. Het is ook niet ondenkbaar dat bedrijven die goed vergund zijn straks een schadeclaim kunnen indienen bij de overheid.”

NMV-leden stemden recent tegen de verplichte invoering van de KringloopWijzer. Toch moeten alle melkveehouders er aan geloven. Wat nu?

“We zijn inderdaad kritisch op de KringloopWijzer, maar als een aantal bedrijven er voordeel bij heeft, vinden we dat geen probleem. Van een echte verplichting is trouwens geen sprake. Voor iemand die de KringloopWijzer niet wil verzilveren, zitten er geen kosten en verplichtingen aan. Nadat je RVO.nl toestemming geeft jouw gegevens in te lezen, worden die automatisch verwerkt. Je kunt daar eigen gegevens aan toevoegen, zoals uit de kuilanalyse. Pas als je de gegevens wilt verzilveren, moet je een adviseur benaderen. Natuurlijk moeten we er bij stilstaan dat dit in de toekomst kan veranderen. Je geeft nu een vinger, maar straks nemen ze de hele hand.”

Is de KringloopWijzer wel te handhaven?

“Nee, de KringloopWijzer is hartstikke lek. Er zijn nu al jongens ergens in den lande die met 300 pakken kuilvoer heen en weer rijden. Ze zetten ze desgevraagd neer of halen ze weer weg. En als ik een vracht kunstmest in Duitsland zou bestellen, wordt die ook netjes afgeleverd. Dat ding is zo lek als een mandje. Maar als een meerderheid van stemmen zegt dat we er mee aan de slag gaan, be my guest.”

U opperde de weidepremie te verhogen tot het niveau van de kwantumtoeslag. Veel reacties gehad?

“De boodschap is niet juichend ontvangen. Ik geloof niet dat de zuivel er om zit te springen. Onze leden heb ik er trouwens niet over gehoord. Duidelijk is dat er iets moet gebeuren om de trend van opstallen te keren. Stichting Weidegang lijkt het spoor in elk geval bijster. Ze is opgericht om in Nederland zo veel mogelijk koeien in de wei te houden. Dan moet je geen buitenlandse bedrijven gaan helpen door toe te staan het weidemelklogo te gebruiken. Zijn ze nu helemaal gek geworden? Ik vermoed dat de retail druk heeft uitgeoefend, maar ik begrijp niet dat een stichting, waarin de sector tonnen investeert, daarvoor zwicht. Als retailers zich niet kunnen vinden in de doelstelling van het Convenant Weidegang, moeten ze vertrekken.”

De overheid lijkt het Convenant Weidegang ook te willen openbreken.

“De overheid zou alleen moeten stimuleren, bijvoorbeeld door iets te doen in het mestbeleid, waar ze tot nu trouwens nooit aan wilden. Ook de €30 miljoen (uit Europees steunpakket, red.) die nu in ‘pretpakketten’ wordt gestopt, had ze voor het stimuleren van weidegang kunnen inzetten.”

Hoe verder?

“Het bestuur moet volgens mij bij zichzelf te rade gaan. Kunnen we zo nog wel verder? Die discussie wil ik wel aanzwengelen. Ik denk dat meer partijen hiermee moeite hebben.”

Denkt u dat de staatssecretaris het mestbeleid nu wel wil gebruiken om weidegang te stimuleren?

“Dat weet ik niet. Ik heb gezien dat hij pro-weidevogels is, al moet hij dat nog in beleid omzetten. Hij kan mooie dingen doen, maar dan moet hij lef tonen. Het moet fundamenteel anders. Dijksma heeft het te veel op zijn beloop gelaten. Als we zo doorgaan met weidevogelbeheer, zijn we alleen maar hapjes voor predatoren aan het maken. Goed predatiebeheer is noodzakelijk voor goed weidevogelbeheer. Hier in Friesland is het aantal predatoren sinds de muizenplaag verdubbeld. Het werkt demotiverend als melkveehouders zien dat de eieren uitkomen, maar de kuikens het niet overleven. Ik denk dat het onze taak is om de natuur te beheren. Verdeel en heers, dat doet de politiek ook met ons. Wij moeten dat doen met de predatoren.”

Robert Bodde en Jan Willem Veldman