Kamer bezorgd over zorgvuldigheid onteigening

VVD, CDA en PvdA zijn kritisch over de voorstellen van minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu om de regels rondom onteigening aan te passen. Dat blijkt tijdens een debat in de Tweede Kamer over de Omgevingswet. Voor een onteigening moest altijd toestemming van de Kroon (de Koning) worden verleend. Dat wordt in de nieuwe regels afgeschaft. VVD en CDA zijn bezorgd over de zorgvuldigheid van de nieuwe werkwijze.

Hayke Veldman (VVD) vindt dat bij de nieuwe werkwijze de bescherming van de eigenaar niet mag verminderen. “Besluitvorming door de kroon klinkt wat ouderwets, maar het geeft de eigenaar wel de bescherming van het eigendomsrecht”, aldus Veldman. Hij steunt de plannen van minister Schultz om de regels te moderniseren, mits de bescherming van de eigenaar niet vermindert. CDA-Kamerlid Eric Ronnes noemt eigendom een van de meest essentiële waarden van ons rechtssys­teem. “Dat is dermate belangrijk, dat er bijzonder veel waarborgen moeten zijn om het eigendom te beveiligen. Een overheid kan en mag niet zomaar iemand onteigenen. Als de plannen van het kabinet doorgaan dan kunnen gemeenten, waterschappen, provincies en ministeries straks zelf grond gaan onteigenen”, vreest Ronnes. Hij is bezorgd dat er flitsonteigeningen komen. “Het traject bij Koninklijk Besluit zorgde juist voor zorgvuldigheid.”

Schultz: ‘Geen flitsonteigeningen’

Schultz zegt dat er geen zorgen hoeven te zijn over flitsonteigeningen. In plaats van de Kroon is er nu de bestuursrechter, de civiele rechter en de landelijke adviescommissie die onteigeningen toetsen. Bij een onteigening stelt de civiele rechter de schadeloosstelling vast op basis van de verkeerswaarde van de grond. Een landelijke adviescommissie geeft advies over de voorgenomen onteigening en het uiteindelijke onteigeningsbesluit wordt door de bestuursrechter uitgesproken. De criteria voor onteigening – algemeen belang, noodzaak en urgentie worden bij de nieuwe regelgeving niet gewijzigd.

“Ik denk dat dit een heel zorgvuldige procedure is”, aldus Schultz. Ze zegt dat de modernisering van het onteigeningsrecht zodanig is gedaan dat niet de kracht van bescherming van onteigening is weggehaald. In reactie op vragen van Kamerleden voegt ze er wel aan toe dat een onteigening ook kan plaatsvinden als de landelijke adviescommissie een negatief advies geeft. Hierbij moet het overheidsorgaan een goede onderbouwing hebben voor de onteigening.

Schultz is vooralsnog niet bereid het beleid aan te passen na de kritiek van de Kamerleden. CDA overweegt via een motie of amendement toch de bemoeienis van de Kroon te behouden bij onteigeningsprocedures.

‘Betere positie grondeigenaar’

Schultz zegt na vragen van Veldman (VVD) bereid te zijn de eigenaar juridische ondersteuning te geven als ondanks een negatief advies toch tot onteigening wordt overgegaan. Ook gaat ze onderzoeken of de proceskosten dan door de overheid betaald kunnen worden. “Daarmee verbetert de positie van de eigenaar misschien wel. Nu kijkt de Kroon vooral of het onteigeningsproces zorgvuldig is verlopen. Als de bestuursrechter een onteigening beoordeelt zal hij ook inhoudelijk naar de zaak kijken”, aldus VVD’er Veldman.

PvdA-Kamerlid Albert de Vries steunt de nieuwe werkwijze, maar vindt dat de waarde van de grond bij onteigening niet gebaseerd moet zijn op verkeerswaarde, maar op de waarde bij voortzetting van huidig gebruik. “Een boer heeft er geen prestatie voor geleverd als een stuk grasland van hem wordt gebruikt voor huizenbouw. Schadeloosstelling is voldoende. Extra waarde omdat het bouwgrond wordt, drijft alleen de huizenprijs op en betekent extra kosten voor de belastingbetaler.”

Het definitieve wetsvoorstel voor onteigening moet nog worden opgesteld. De Kamer debatteerde nu alleen nog over de plannen die Schultz heeft met het grondbeleid. Het wetsvoorstel zal naar verwachting in de loop van het jaar naar de Kamer worden gestuurd.