Minder reguliere pacht

Den Haag – Het areaal landbouwgrond met dwingend recht blijft afnemen, terwijl verpachters en pachters steeds vaker kiezen voor liberale pacht.

Het is een trend die al een paar jaar zichtbaar is. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op basis van de Landbouwtelling 2014.

Het areaal reguliere pacht met dwingende regels, zoals continuatierecht (automatische verlenging pachtovereenkomst), blijft afnemen. In 2012 ging het nog om ruim 330.000 hectare. In 2013 daalde het areaal met deze pachtvorm tot 323.091 hectare. Dit jaar gaat het om 312.248 hectare. Een daling van ruim 3 procent ten opzichte van 2013. Van het totaal areaal cultuurgrond wordt nu 17,1 procent regulier verpacht. Vorig jaar was dat 17,6 procent.

Geliberaliseerde pacht wint terrein. Deze pachtvorm met een duur van zes jaar of korter nam in de periode 2013-2014 toe met 11,0 procent tot 68.575 hectare. Dit is 3,75 procent van het totale areaal cultuurgrond. Het areaal geliberaliseerde pacht langer dan zes jaar steeg in dezelfde periode met 9,6 procent tot 4.740 hectare. Bij laatstgenoemde geldt een maximale pachtprijs, jaarlijks bepaald volgens het Pachtprijzenbesluit. De Grondkamer toetst de prijs. Bij een pachtduur korter dan zes jaar kunnen verhuurder en huurder zelf de pachtprijs bepalen.

Bij geliberaliseerde pacht geldt niet het continuatierecht, melioratierecht (recht op vergoeding voor aangebrachte verbeteringen), indeplaatsstellingsrecht, het recht op medepacht en het voorkeursrecht. Dit verklaart de toenemende populariteit van deze twee pachtvormen.

Het areaal erfpacht steeg dit jaar licht met 3,88 procent tot 39.789 hectare. Dit is ruim 2 procent van het totale areaal cultuurgrond.

Afgelopen jaar daalde het areaal landbouwgrond in eigendom met 0,02 procent tot bijna 1,06 miljoen hectare. Dit is bijna 58 procent van het totale areaal cultuurgrond.

Opmerkelijk is dat nog steeds een groot areaal landbouwgrond op basis van mondelinge afspraken wordt uitgegeven. Het gaat om zo’n 13 procent van het totale areaal cultuurgrond. Dit jaar is het areaal wel heel iets afgenomen ten opzichte van 2013.

Jan Willemink, voorzitter van de werkgroep pacht van de Nederlandse Vereniging van Rentmeesters (NVR), vindt dat de cijfers exact de visie van de NVR bevestigen. “Het verbaast me niks dat geliberaliseerde pacht toeneemt. Deze pachtvorm is dus populair”, aldus Willemink. NVR pleit daarom ook juist voor een pachtsysteem waarbij verpachters en pachters zelf de prijs en duur pacht bepalen. Dit is ook wat verpachtersorganisatie Federatie Particulier Grondbezit (FPG) wil.

Erik Somsen, directeur ASR Landelijk Vastgoed en tevens bestuurder bij FPG, zegt dat de nieuwste cijfers zijn visie van hoe het pachtstelsel eruit moet zien onderbouwen. Somsen: “Laat het uitgangspunt zijn dat partijen zelf de duur van het pachtcontract en pachtsom bepalen. De wetgever hoeft daar niet aan te pas komen. Cijfers tonen dat ook aan.” Dat het areaal reguliere pacht afneemt komt volgens hem omdat ‘partijen geen strak pachtprijssysteem willen’. “Dat is niet meer van deze tijd”, zegt Somsen. Dat het areaal geliberaliseerde pacht toeneemt komt volgens hem, doordat dit systeem ‘voorziet in de behoefte’.

Ook het areaal erfpacht stijgt. ASR Landelijk Vastgoed, de grootste particuliere belegger, heeft op dit moment 18.500 hectare landbouwgrond in erfpacht uitgegeven, een substantieel deel van het totale areaal erfpacht. “De vraag naar erfpachtgrond is groot. Jaarlijks groeit onze portefeuille met zo’n 1.500 hectare. Die ontwikkeling gaat door”, zegt Somsen.

Piet van der Eijk, voorzitter van de Bond van Landpachters, vindt de cijfers niet zo schokkend. Hij benadrukt dat nog steeds zo’n 40 procent van het totale areaal landbouwgrond op enige wijze wordt verpacht. Een deel van de afname van het reguliere pachtareaal wordt volgens hem veroorzaakt doordat pachters de door hen gepachte grond aankopen en eigenaar worden. Uit de CBS-cijfers blijkt verder dat eenmalige pacht (dat is de pachtvorm waarbij tussen 1995 en 2007 gronden liberaal voor maximaal twaalf jaar in pacht werden uitgegeven) afneemt. Volgens Van der Eijk kiezen verpachters na beëindiging van dat contract om de grond vervolgens geliberaliseerd uit te geven. Een verklaring volgens hem van de toename van het areaal liberale pacht.