‘Diagnose Van Dam schiet tekort’

Het discussiestuk van staatssecretaris van Dam van een paar weken geleden over het toekomstig landbouwbeleid, gaat onder andere in op de zwakke marktpositie van de boeren en de daarmee samenhangende achterblijvende beloning. Dat is terecht.

Naarmate de concentratie aan de kant van zowel de afzet (supermarktketens) als de toeleveringen (Bayer/Monsanto!) toeneemt, verdient de positie van de boeren meer aandacht.

De huidige hectaretoeslagen zijn enerzijds gericht op inkomensondersteuning en anderzijds – via de vergroeningseisen – op het stimuleren van duurzaamheid. Het succes ervan is matig en het systeem erg ingewikkeld. Maar als er alleen premies worden gegeven voor duurzaamheid, blijft er van de inkomensondersteuning weinig over en zal het aantal boeren nog sneller dalen. Daarmee is ook de samenleving niet gediend.

Systeem van ‘prijstoeslagen’

Van Dam werpt de vraag op of het landbouwbeleid terug moet naar prijsondersteuning; zo’n vraag zal organisaties als NMV en NAV als muziek in de oren klinken. Ik zou hierbij niet zozeer denken aan het oude beleid met interventies et cetera, maar eerder aan een systeem van ‘prijstoeslagen’ waarover EU-landbouwcommissaris Hogan al eens een balletje heeft opgeworpen. Daarbij krijgen boeren voor sommige producten een aanvulling op de marktprijs als die onder een bepaald niveau komt. Om te voorkomen dat zoiets ontaardt in ‘dweilen met de kraan open’, moet je (tijdelijk) maatregelen nemen om de productie te verminderen en is enige bescherming aan de buitengrens nodig. Dat maakt het wel een stuk lastiger.

Optelsom van individuele beslissingen

Van Dam stelt vragenderwijs dat de huidige problemen in de zuivel- en de varkenssector het logisch gevolg zijn van uit vrije wil genomen besluiten van ondernemers, waardoor overproductie is ontstaan. Dat is op zichzelf juist, maar daar zit hem nou net de kneep: de optelsom van individuele beslissingen levert voor het geheel van de sector en voor de samenleving ongewenste resultaten op. De afschaffing van de melkquotering en de nasleep daarvan, vormt hiervan een treffende illustratie. Dit dilemma krijgt in het discussiestuk te weinig aandacht.