Diergezondheid: pillen, poeders en pap

Ook vroeger werden dieren wel eens ziek. Men behielp zich met kruiden en hocus pocus.

In 1928 deed Alexander Fleming een belangrijke ontdekking. Even kort door de bocht: hij zag bij toeval het effect van penicilline. Deze schimmel bleek stafylokokken uit te schakelen. Eindelijk waren bacteriële infecties goed te bestrijden. Tot dan toe was het toch een beetje aanmodderen. Men behielp zich met aderlaten, hocus pocus en allerlei huismiddeltjes. Ook voor landbouwhuisdieren. Onlangs schreef ik over een advies van Boerderij uit 1919 over een manier om een MKZ-koe te redden. Omdat zo’n koe door de vele pijnlijke blaren niet meer wilde eten, verzwakte ze snel. Ze moest daarom vloeibaar krachtvoer hebben en wel in de vorm van zes rauwe eieren door een liter brandewijn.

Medicijnen van vroeger

Spontaan meldden verschillende lezers hún medicijnkist van vroeger. Een variant op het eieren met brandewijnmengsel, was lijnzaad geweekt in heet water. Daar ging dan een schep roggemeel en een schep gerstemeel doorheen en deze pap kreeg de koe in de bek gegoten. Weer een ander draaide grote pillen van gemalen lijnkoek, maismeel, stroop en water. De pil had de grootte van een tennisbal en toedienen moest met drie personen: één pakte de koe bij de horens, een tweede deed de bek open en duwde de pil naar binnen en de derde wreef over de keel de pil verder omlaag. Vijf pillen per keer, en dat driemaal daags. Dat moet een hele opgave zijn geweest, zowel voor de koe als voor de behandelaars.

Maar ik kreeg meer tips, ook voor andere kwalen dan MKZ. Paard kreupel? Koolbladeren op de zere plek doen. Melkziekte? Voorkomen was het beste. Hoe? Door koeien tijdens de droogstand te laxeren met Engels zout. Toch koe aan de grond? Dan de uier oppompen met een fietspomp.

Wrangwortel

Ook voor wrang kwam mij een interessant huismiddel ter ore: Helleborus 
viridis, kortweg ‘wrangwortel’. De wortels van deze plant moesten eerst ­gedroogd worden, net zolang tot ze leken op kleine dunne takjes. Door die in de speen van het ontstoken kwartier te schuiven, zou de kwaal genezen. Helleborus werd ook heilzaam geacht bij algemene kwalen. Een gaatje in de staart prikken, helleborusworteltje erin steken en geduldig wachten op herstel.

Het klinkt anno nu allemaal enigszins bizar. Echter, recent maakte onderzoeksinstituut Rikilt bekend een kennisbank te willen opzetten voor kruidengebruik in de veehouderij. De belangstelling ervoor neemt toe sinds ­resistentie tegen antibiotica een serieus probleem werd. De penicilline van mijnheer Fleming dreigt aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Nee, dan de oude middeltjes. Of ze echt hielpen, ik durf het niet te zeggen. Maar van resistentie was in elk geval geen sprake.

Als kruidengebruik weer toe gaat nemen, hoop ik wel op meer ­gebruiksgemak. Een injectie is toch minder belastend dan met drie man een pil toedienen.