Jumbo haalde de afgelopen weken de producten van Hak uit de schappen omdat ze te duur waren.<em> Foto: Joris Telders</em> AlgemeenOpinie

‘Machtsevenwicht in voedselketen volstrekt in onbalans’

Met hun inkoopbeleid laten supermarkten en de voedingsmiddelenindustrie hun ware gezicht zien. Uiteindelijk is voor hen alleen de laagst mogelijke inkoopprijs leidend, om zo in de concurrentieslag het marktaandeel te kunnen vergroten.

Jumbo heeft de afgelopen weken de producten van Hak uit de schappen geweerd omdat ze te duur waren. Dus Hak betaalde zijn leveranciers, de akkerbouwers die conserven telen, te veel. Inmiddels is het conflict tussen Jumbo en Hak opgelost ‘tot volle tevredenheid van beide partijen’. Over de inhoud van de overeenkomst ‘doen partijen geen uitspraak’. Dus of de boeren ook tevreden kunnen zijn, weten we op dit moment niet. Dat weten we pas als Hak bij de boeren gaat contracteren.

Doorgaans zijn de prijzen die boeren ontvangen voor conserven gerelateerd aan de graanprijzen. Boeren weten dat de graanprijs op dit moment bij lange na niet kostendekkend is. Dus boeren waren al niet tevreden over de prijs en er is weinig reden om aan te nemen dat dit door deze overeenkomst zal zijn verbeterd. Maar Jumbo en Hak: misschien kunnen jullie ons prettig verrassen!

Hak is geen agrarisch bedrijf, maar dat wisten we al

In een reactie op de deal tussen Jumbo en Hak en doelend op het persbericht van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) over het conflict, schrijft Jumbo dat de eigenaar van Hak een private equity fonds is, dus helemaal geen agrarisch bedrijf. Nou, daar waren de boeren al achter! Sinds een paar jaar heeft Hak alle telersverenigingen die er waren vakkundig om zeep geholpen. Die verenigingen bestonden soms al tientallen jaren en onderhandelden ieder jaar met HAK over de prijs. In een spel van geven en nemen kwam men dan ‘in volle tevredenheid van beide partijen’ tot een overeenkomst.

Het tragische lot van telersverenigingen

Een schrijnend voorbeeld van het lot van die telersverenigingen is die van bruine bonen. Die vereniging leverde al 40 jaar aan HAK. Tot 2013, toen werd het spel van geven en nemen van de kant van Hak alleen maar nemen. De prijs moest met 20% naar beneden, anders ging Hak elders inkopen. De markt van granen en die van bruine bonen gaven op dat moment geen enkele aanleiding voor een dergelijke prijsverlaging, dus de telers gingen niet akkoord. Sindsdien koopt Hak links en rechts in, de laagst mogelijke inkoopprijs is leidend.

Zo goedkoop mogelijk inkopen

Dit verhaal is symptomatisch voor de situatie in de conserven en er is vrijwel geen enkele telersvereniging meer over. Dat Jumbo en Hak het eens zijn geworden (vlak na het verschijnen van het persbericht van de NAV), is geen grote verrassing. Ze hebben hetzelfde doel: zo goedkoop mogelijk inkopen.

Dergelijke situaties komen in de hele agri- en foodketen voor. De hiergenoemde bedrijven zijn slechts voorbeelden. De concurrentie dwingt alle bedrijven tot dit soort praktijken. De NAV is na het verschijnen van het persbericht vanuit diverse sectoren van land- en tuinbouw (zoals fruitteelt en champignonteelt) benaderd, omdat in die sectoren precies hetzelfde speelt: enorme druk om de inkoopprijs naar beneden te krijgen.

Boeren leveren doorgaans niet rechtstreeks aan de supermarkten, maar via tussenhandel en verwerkende industrie. Als die bedrijven hun eigen marges op peil willen houden, en dat moeten ze wel als ze de continuïteit van hun eigen bedrijf niet in gevaar willen brengen, wordt de druk op de prijs doorgegeven aan hun leveranciers: de boeren. Alleen de primaire producent kan niets meer doorschuiven.

In het belang van de consument?

Wat de situatie met Jumbo en Hak wel duidelijk maakt, is dat ondanks alle prachtige verhalen over maatschappelijk ondernemen, duurzaamheid, kwaliteit en het belang van langdurige relaties met leveranciers, als het er op aankomt alleen de laagst mogelijke inkoopprijs leidend is. Dat dit niet in het belang van boeren is, lijdt geen twijfel. In eerste instantie lijkt het gunstig voor de consument, de prijzen zijn immers laag. Op de langere termijn is het nog maar de vraag of het wel in het belang van de consument is. Omdat het kan leiden tot een toenemende afhankelijkheid van import, kunnen ook voedselzekerheid en voedselveiligheid op een gegeven moment in het gedrang komen.

Ook hand in eigen boezem steken

En voor alle duidelijkheid, de bedrijven in de agri- en foodketen doen niets onwettigs; in een vrije concurrentiegestuurde markt is dit geoorloofd. We moeten als boeren en tuinders ook de hand in eigen boezem steken; de solidariteit onder boeren zou beter kunnen en de wil om samen te werken en de krachten te bundelen zou ook veel groter kunnen.

Het zou fantastisch zijn als het gevolg van dit ‘conflict’ is dat boeren en tuinders uit allerlei verschillende sectoren eens hun koppen bij elkaar steken om de krachten te bundelen, om een meer gelijkwaardige partner in de keten te kunnen worden. En dat boeren en tuinders zich dan ook van de Autoriteit Consument en Markt voldoende mogen verenigen!

Keimpe van der Heide, bestuurslid van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV)

 

Beheer
WP Admin