‘En de oplossing is: natuurinclusieve landbouw’

De vergoeding voor het realiseren van de natuurpakketten is gebaseerd op het verlies aan productie, terwijl op de rest van het bedrijf wordt ingezet op productieverhoging om uit de kosten te komen; dat is voortborduren op een concept dat duidelijk zijn langste tijd heeft gehad, vinden Jan Willem Erisman (Louis Bolk Instituut) en Ben Koks (Werkgroep Grauwe Kiekendief).

De landbouw verkeert in een crisis. Er moet wat gebeuren om onze voedselproductie toekomstbestendig te maken. De oplossing die steeds vaker genoemd wordt, is ‘natuurinclusieve’ landbouw. De Rijksnatuurvisie uit 2014 noemt natuurinclusieve landbouw ‘een manier van voedselproductie die op economische wijze en tot wederzijds voordeel is verweven met natuur’. In de praktijk wordt dit bijvoorbeeld vertaald in het aanleggen van akkerranden, natuurelementen en het gebruik van vanggewassen. De vergoeding voor het realiseren van de pakketten is gebaseerd op het verlies aan productie, terwijl op de rest van het bedrijf wordt ingezet op productieverhoging om uit de kosten te komen. Van een echte systeemverandering is geen sprake. Wij zien dit als voortborduren op een concept dat duidelijk zijn langste tijd heeft gehad.

Natuurinclusieve landbouw voor veerkrachtig voedselsysteem

Wij willen daarom natuurinclusieve landbouw voorstellen als een vorm van duurzame landbouw die de basis is voor een veerkrachtig voedselsysteem, die gebruik maakt van de natuur en biodiversiteit binnen de grenzen van een gezonde leefomgeving en waaraan een doordacht verdienmodel is gekoppeld. Het grote verschil is dat bij deze invulling van natuurinclusieve landbouw de natuurlijke processen de basis vormen voor het gehele productiesysteem. Dit begint bij een gezonde bodem met goede organischestofopbouw, goede doorworteling en een gesloten mineralenkringloop. De agrobiodiversiteit in de bodem wordt ondersteund door landschapselementen die een functie hebben in biologische plaagbestrijding of het leveren van bijenvoedsel. Ze vormen ook de habitat voor diverse soorten insecten, vogels en andere dieren en planten. Zo richt je het landbouwbedrijf in waarbij het produceren van voedsel en voor het bevorderen van flora en fauna zoals de akker- en weidevogels hand in hand gaan.

Benut coöperatievorm voor een gezond verdienmodel

Natuurinclusieve landbouw kan alleen in praktijk gebracht worden als die is gekoppeld aan een gezond verdienmodel voor de boer en de voedselketen. Wij stellen voor om hier het in Nederland ontwikkelde coöperatiemodel voor te gebruiken. Regionale coöperaties waar boer, burger, waterschap, provincie, gemeente en bedrijfsleven aan deelnemen met als doel een gebied natuurinclusief te beheren en regiospecifieke verdienmodellen te introduceren. We beginnen dan bij het herstellen van de boer-burgerrelatie door directe levering van producten, beheer van het landschap en leefomgevings- en waterkwaliteit.

Hogere marges

Export van kwaliteitsproducten in plaats van bulkproducten moet leiden tot hogere marges. Uiteindelijk zal ook de consument een eerlijke prijs betalen, een prijs waarin ook zachte maatschappelijke waarden zoals biodiversiteit en landschap zijn verdisconteerd. Nu betaalt de consument die indirect via de belastingen.

Inderdaad kan natuurinclusieve landbouw op deze manier eenoplossing zijn voor complexe problemen in de landbouw en leiden tot een transitie naar een echt duurzame landbouw.

Jan Willem Erisman is directeur van het Louis Bolk Instituut en hoogleraar Integrale stikstofstudies aan de VU. Ben Koks is directeur Werkgroep Grauwe Kiekendief