Kiezen voor een peiljaar

Zowel voor de melkquotering als het mestbeleid is de keuze van het basisjaar cruciaal.

Van het afschaffen van het melkquotum heb ik minder gemerkt dan van de invoering ervan, in 1984. Nu zat ik op 31 maart in Zuidoost-Portugal, niet op kosten van mijn baas, maar gewoon een paar dagen vakantie. In het zuidoosten van Portugal zit nauwelijks melkveehouderij, dus daar zullen ze zich niet druk gemaakt hebben over het einde van de quotering.

In 1984 zat ik midden in het strijdgewoel. Ik werkte bij het LEI, bij de afdeling die onderzoek deed naar landbouwpolitiek. Gerrit Meester, mijn baas daar, had voor de invoering van de melkquotering gedegen rapporten geschreven over de voor- en nadelen, en over de verdelingseffecten van verschillende vormen van quotering. Nog jaren later waren die rapporten verplichte kost voor Wageningse studenten.

Productiebeperking zou in 1984 einde zijn voor melkveehouderij

De landbouworganisaties en ook delen van het ministerie waren er destijds echter helemaal niet blij mee. Ze wilden geen productiebeperkingen, het zou het einde van onze florerende melkveehouderij betekenen. Ze beschuldigden het LEI daarom op hoge toon van het bedrijven van politiek en ze zouden het LEI aanpakken. Gelukkig hadden we een directeur die pal voor zijn mensen stond, Jan de Veer. Ik zat met Gerrit Meester op een kamer, dus kreeg ik alles mee. Zowel De Veer als Meester ging ervan uit dat je als onderzoeker moest kunnen voorspellen welke vragen vanuit de politiek gesteld zouden worden, zodat je het antwoord klaar had als de vraag kwam.

Quotum werd in 1984 gebaseerd op peiljaar 1983

We hadden dus al uitgerekend wat de consequenties zouden zijn van het kiezen van een bepaalde basis en een peiljaar. Als er quotering kwam moest immers gekozen worden hoe het quotum verdeeld werd, en het meest logische was de productie of het aantal koeien in een voorgaand jaar daarvoor te gebruiken. Als gekozen werd voor koeien dan waren de hoogproductieve boeren in het voordeel, bij het kiezen van een nabij jaar waren de snelle groeiers in het voordeel. Uiteindelijk werd het quotum gebaseerd op de productie in 1983, min 8,33 procent. Dat was zoals gezegd in het voordeel van de boeren (en de regio’s, het Zuidoosten) die in recente jaren hun productie sterk uitgebreid hadden. Dat waren vaak ook de meest intensieve bedrijven. Allemaal zaken die sommige politici liever niet wilden horen.

Einde quotering: staatssecretaris kiest voor peiljaar 2014

Nu bij het eind van de quotering de staatssecretaris besloten heeft de uitbreidingsmogelijkheden te beperken, heeft ze voor 2014 en niet voor 2015 gekozen als basisjaar. Niet in het voordeel van snelle groeiers, dat heeft LEI vast ook al uitgerekend. Ook van zo’n regeling en zo’n keuze zou in Zuidoost-Portugal niemand buikpijn krijgen. De productie is er dermate extensief dat peiljaren er daar niet toe doen. Of het moest voor water zijn, want droog is het er wel.