Pachtbeleid met perspectief

Het huidige pachtbeleid is aan vernieuwing toe. Dit is niet alleen van belang voor pachters en verpachters, maar voor de hele agrarische sector.

Pacht mag dan wel niet sexy zijn, in de toekomst gaat pacht een hele grote rol spelen bij de financiering en ontwikkeling van agrarische bedrijven. Als het om de toekomst gaat, gaat het automatisch om de jonge agrarische ondernemers. De Verenigde Naties hebben 2015 uitgeroepen tot het Jaar van de Bodem. Hét moment om tot een echt toekomstbestendig pachtbeleid te komen.

Het huidige pachtbeleid is een systeem van tegengestelde belangen. De pilot van Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB), maakt dit pijnlijk duidelijk. In deze pilot kunnen pachtgronden per opbod verkregen worden. De biedingen zijn een ratrace naar de hoogste bieder. De pilot typeert de fout in het pachtsysteem waarbij gewin op de korte termijn boven winst op de lange termijn wordt gesteld. Op korte termijn is dit de maximale prijs voor de verpachter en een uitbreiding van het areaal voor de pachter, voor een beperkte tijd. Belangrijker is wat we op lange termijn verliezen: bodemvruchtbaarheid, winstmaximalisatie van de waarde van de belegging en toegankelijkheid voor jonge agrarische ondernemers. In het deelakkoord van Spelderholt zijn alle belanghebbenden tot overeenstemming gekomen om een aantal nieuwe pachtvormen te introduceren. Meer maatwerk voor pachter en verpachter, ontworpen vanuit de gezamenlijke belangen. Om te leren van de pilot van RVOB is het echter ook noodzakelijk gebleken om, aanvullend op het akkoord van Spelderholt, voor deze nieuwe vormen pachtprijsbeheersing te hanteren.

Eén van de uitdagingen waar de agrarische sector voor staat is namelijk om met een zo laag mogelijke input een zo hoog mogelijke output te realiseren. Bodemgezondheid speelt hierin een cruciale rol. De bodemvruchtbaarheid is voor ons boeren letterlijk en figuurlijk ons kostbaarste bezit. Om de bodemvruchtbaarheid optimaal te houden, nu, over tien, over twintig, over vijftig jaar, moet een boer langetermijninvesteringen kunnen doen. Dit strookt niet met het aanbieden van gronden voor een relatief korte termijn voor de hoogste bieder. Dit leidt tot pachtprijzen die buitenproportioneel zijn. Een boer is dan genoodzaakt een bouwplan te hebben dat in een beperkt aantal jaren het maximale rendement oplevert. Een investering in de bodem voor de lange termijn zal geen optie zijn. De bodemvruchtbaarheid kan echter in een paar jaar onderuit gaan, reparatie vergt veel langer. Pachtprijsbeheersing is noodzakelijk om dit soort doemscenario’s te voorkomen.

Jonge boeren zijn de agrarische ondernemers van de toekomst. Zij hebben een groot belang bij een goede bodemgezondheid. Beschikbaarheid van grond is echter een basisvereiste waaraan jonge boeren steeds moeilijker kunnen voldoen. Grondprijzen zijn hoog, de beschikbaarheid is laag. Om bedrijfsovername en bedrijfsontwikkeling mogelijk te maken zullen pachtgronden in de toekomst alleen maar belangrijker worden. Bedrijfsovername is de grootste uitdaging in de carrière van de boer. De hoge lasten van vreemd kapitaal en de kleine marges drukken zwaar op de ondernemer. Het pachtbeleid mag juist voor deze ondernemers geen extra last vormen maar kan na hervorming bijdragen aan een verlichting.

Het nieuwe pachtbeleid biedt daarvoor volop mogelijkheden. Bijvoorbeeld door een eindleeftijd in te stellen, gelijk aan de AOW-leeftijd. Oudere pachters zullen na die leeftijd hun gronden beschikbaar moeten stellen aan de jongere generatie. De overdracht van de oude naar de jonge generatie kan op nog veel meer manieren bevorderd worden, bijvoorbeeld door fiscale voordelen te bieden aan verpachters die hun gronden beschikbaar stellen aan jonge boeren. Waarom jonge boeren een handje helpen? De noodzaak om vergrijzing tegen te gaan, een verdere daling van het aantal jonge boeren voorkomen en onze koppositie als landbouwsector wereldwijd te behouden, zijn evident en al vaak naar voren gebracht. Jonge boeren hebben echter ook een ander belang: een belang dat gelijk is aan dat van onze bodems. De jonge boeren zullen nog wél tientallen jaren op deze gronden hun boterham willen verdienen. Een duurzame toekomst staat bij hen voorop.