De intrinsieke waarde van natuur

In Boerderij is een interessante discussie ontbrand over de ‘intrinsieke waarde van natuur’. Dit naar aanleiding van het feit dat staatssecretaris Dijksma dit principe een plek heeft gegeven in haar ontwerp voor een nieuwe Natuurwet.

Wat betekent de intrinsieke waarde van natuur? Intrinsieke waarde is waarde van zichzelf, zonder dat er sprake hoeft te zijn van nut of genoegen voor de mens. Een interessante, filosofische vraag is of er sprake kan zijn van intrinsieke waarde zonder een mens om deze waarde toe te kennen. Zou natuur ook waardevol zijn als er geen mens was om daarover na te denken? Geen filosoof zijnde, ga ik er voor mijn gemak maar vanuit dat intrinsieke waarde een door mensen bedacht concept is en dus een door mensen toegekende waarde. Een ‘verzinsel’, zoals hoogleraar Dirk Strijker in zijn blog stelt.

Nutteloos

Maar maakt dat de intrinsieke waarde van natuur ook tot overbodige ballast in een Natuurwet? De crux van intrinsieke waarde lijkt mij, dat het gaat om een waarde die verder strekt dan nut voor de mens. Ook al is een bepaalde diersoort volstrekt nutteloos (en zelfs niet mooi of leuk om te zien), dan nog is het bestaan ervan waardevol als onderdeel van de natuur en is het dus de moeite waard het uitsterven ervan door bijvoorbeeld milieuvervuiling te voorkomen.

Beschaving

In de loop van de laatste eeuwen is er een heel lijstje ontstaan van thema’s waar het not done is om afwegingen te maken (uitsluitend) op grond van nutsoverwegingen. Kwestie van beschaving wordt dan al snel gezegd. Ik denk aan slavernij, kinderarbeid, vrouwenkiesrecht. Niet zo lang geleden is daaraan het dierenwelzijn toegevoegd. Bij elk van deze onderwerpen is sprake van een intrinsieke waarde die maakt dat er grenzen zijn aan nutsafwegingen. Uiteindelijk komen deze grenzen in wetten terecht, maar ook in wat door mensen als fatsoenlijk wordt beschouwd.

Vooruitgang

Intrinsieke waarde toekennen en die vervolgens in wetgeving laten doorklinken is dus een heel normaal en wenselijk maatschappelijk fenomeen. Je kunt het als teken van vooruitgang zien. Vraag is dan: komt natuur in aanmerking voor toekenning van intrinsieke waarde? Kent een planten- of diersoort, een zeldzaam ecosysteem of een kwetsbaar landschap een waarde die het nut ‘te boven’ gaat? Ik – en met mij veel natuurliefhebbers – denk van wel. Ik beschouw het als teken van beschaving om bijvoorbeeld te voorkomen dat alle tropische regenwouden van de aardbol verdwijnen.

Natuurenquête

Wordt natuur daarmee ‘heilig” en onaantastbaar en mag er straks niets meer? Natuurlijk niet. Gelukkig gaan natuur en beleving, natuur en economie vaak uitstekend samen. En waar het knelt is de kunst het vinden van een goede balans. De komende weken gaat Natuurmonumenten met haar achterban in gesprek in de grote natuurenquête over natuurbeleving. Daar komt onder meer de vraag aan de orde of het aanvaardbaar is dat natuurbeleving de natuur schade toebrengt.