Mansholt

Het toneelstuk Mansholt legt de tegenstelling tussen modernisering en stagnatie bloot.

Er is deze zomer een heel mooie voorstelling over oud-landbouwminister Sicco Mansholt (1908-1995). Het toneelstuk, geschreven door Tjeerd Bischoff, ging een poosje geleden in de Wieringermeer in première. Daarna is het opgevoerd tijdens theaterfestivals als Oerol op Terschelling en FestivalderAa in Schipborg. De komende tijd is het stuk te aanschouwen op diverse plaatsen, meestal in boerenschuren. Afgelopen weekend werd boerderij 2Bunders in Ellerhuizen aangedaan, bij ‘Arjen Robben-dorp’ Bedum. Ik mocht op een van de speelavonden een nagesprek doen.

De voorstelling zoomt in op Mansholt in de periode rond 1970. Hij heeft het rapport van de Club van Rome gelezen en raakt ervan overtuigd dat het door hem opgezette EEG-landbouwbeleid tot een rampzalige uitkomst leidt, namelijk tot een productiviteitsgroei die dodelijk is voor het milieu. In diezelfde periode besluit hij een woonboerderij aan het Oosteinde in Wapserveen te kopen, en verlaat hij zijn vrouw Henny, die hij inruilt voor stagiaire Petra Kelly, de latere leider van de Grünen in Duitsland. Het toneelstuk gaat over de impact van dit alles op Mansholt en zijn omgeving. Mansholt blijft rechtlijnig, zoals we hem kennen uit de boekjes, ook na zijn draai naar het groene milieu. Zijn omgeving probeert te voorkomen dat hij zich belachelijk maakt als milieugoeroe. Zij denken dat hij een beetje gek geworden is.

De meeste elementen van het stuk zijn gebaseerd op de werkelijkheid, op één uitzondering na. De toneelschrijver heeft besloten dat de eigenaar van de boerderij aan het Oosteinde niet aan Mansholt wil verkopen, de man die in zijn ogen de kleine boer kapot heeft gemaakt. Het maakt het verhaal sterker, en voor mij heel herkenbaar. Ik ben zelf geboren bij Hollandscheveld, in een gebied waar men meer met Hendrik Koekoek dan met Mansholt had. Koekoek als icoon van de kleine boeren die niet mee konden of wilden in het geweld van de modernisering. Mansholt als de moderniseringsgoeroe, en ook nog eens uit een geslacht van Groningse herenboeren. De naam van Koekoek komt in het stuk niet voor, maar tien tegen één dat de boer die niet aan Mansholt wil verkopen op de Boerenpartij stemde, als hij bestaan had. Voor mij is dat de kern van de jaren zestig: het vooruitgangsdenken van Mansholt tegenover de kleine boeren die die ontwikkeling niet mee konden maken. Ze gaven de politiek de schuld van die ontwikkeling, maar de rol van het beleid werd door hen overschat. Het was de na-oorlogse groeiperiode, die zorgde dat de lonen buiten de landbouw snel stegen, en dat een moderniseringsslag in de landbouw ontstond. Hoe dan ook, ik raad iedereen aan om Mansholt te gaan bekijken. Zie de speellijst op www.mansholt-theater.nl.