Mestfraude

Op grond van verschillen tussen meetresultaten en modelberekeningen sprak Staatssecretaris Dijksma onlangs het vermoeden uit dat mestfraude een rol speelt bij de hoge concentraties van nitraat in het grondwater in de zuidelijke provincies.

Dat is een ernstige beschuldiging; het zou natuurlijk ook aan de rekenmodellen kunnen liggen. Aan de andere kant: er is regelmatig sprake van onregelmatigheden met mest, dus echt uit de lucht gegrepen is het vermoeden van Dijksma niet.

Zoals gebruikelijk was de reactie van ‘de politiek’ dat er scherper moet worden gecontroleerd. Dat is echter niet zo simpel. Er zijn ruime mogelijkheden om met mest te rommelen. Mest wordt op tienduizenden plaatsen geproduceerd en aangewend, de productie is sterk geconcentreerd in een deel van het land, de samenstelling wisselt en het wordt kris kras door het land getransporteerd. Ook de opeenstapeling van regels en uitzonderingen, die bovendien voortdurend veranderen, werkt gerommel in de hand. De recent ingevoerde verplichte mestverwerking, met haar zonering, variërende verwerkingspercentages en mogelijkheden tot overdracht van verplichtingen, maakt het geheel nog minder overzichtelijk en handhaving dus lastiger.

Kern van het probleem is dat er meer mest wordt geproduceerd dan er tegen beperkte kosten – dus op eigen grond of dicht in de buurt – kan worden afgezet. Het is dan verleidelijk om duurdere afzetmogelijkheden zoveel mogelijk te ontwijken.

Het verschil tussen mestproductie en goedkope afzetmogelijkheden neemt de komende jaren toe door de uitbreiding van de melkveestapel, de recente aanscherping van de derogatievoorwaarden en de (beperkte) verruiming van de varkens- en pluimveerechten. Hoe groter dit verschil, des te sterker is de neiging tot fraude en ander sjoemelgedrag.

Als de dierrechten worden afgeschaft, zoals de Tweede Kamer wil, wordt dit probleem alleen maar groter. Enerzijds pleiten voor een strengere aanpak van mestfraude en anderzijds voor afschaffing van dierrechten, komt neer op harder dweilen en tegelijk de kraan verder opendraaien. Zoiets komt in de politiek vaker voor.