Het varken als concept

De documentaire Varkenhuis legt de dilemma’s van de varkenshouder en van de vleesconsument bloot.

Vorige week zondag mocht ik een inleiding verzorgen bij de première van een film. De film, eigenlijk een documentaire, gaat over het Varkenshuis. Dat is een kunstenaarsproject van de PeerGrouP, waarbij in een dorp of een stadswijk twee varkens worden geplaatst, die door de bewoners verzorgd worden. De varkens worden na een halfjaar geslacht en op een buurtbarbecue genuttigd. Er waren meer redenen om mij uit te nodigen; dat mijn vader varkensboer was, en mijn schoonvader slager, heeft zeker geholpen.

Het verloop van dit experiment, in Tilburg, Annerveenschekanaal en Rotterdam, is door Dinanda Luttikhedde vastgelegd. Het is een aanrader voor ieder die varkens houdt of vlees verkoopt. Voor boeren is het een must, omdat blijkt dat de maatschappelijke weerstand die ze vaak voelen, soms net zo goed tegen varkenshoudende kunstenaars of burgers gericht is. Voor vleesverkopers is het ook een must, omdat alle vooroordelen en dilemma’s rond vleesconsumptie langskomen.

In het kort komt het erop neer dat er eerst volop weerstand is tegen de komst van de varkens. In Tilburg hingen zelfs posters met ‘Varkens nee’. In Rotterdam was het ook niet meteen hosanna. Daar was Provimi, dat er haar hoofdkantoor heeft, een van de dwarsliggers. Na enige tijd blijkt de buurt de dieren te omarmen. Er zijn ‘hulpboeren’, er wordt groente- en broodafval gecollecteerd, en de varkenswei ontwikkelt zich tot een ontmoetingsplek. In het najaar, als de slacht naderbij komt, ontstaan discussies en protest. De varkens zijn inmiddels buurtknuffels geworden. Er ontstaat een Twitter-oorlog met de kunstenaars, er komt een handtekeningenactie, er hangen spandoeken en er worden verhitte discussies gevoerd. De kunstenaars leggen de buurtbewoners voor dat ze toch ook zelf vlees eten, en dat er dus voor hen geslacht wordt. En los daarvan, wie neemt de zorg voor de twee varkens op zich als ze niet worden geslacht? Uiteindelijk gaat de barbecue dus door.

De documentaire laat zien dat inwoners van de drie plaatsen vervreemd zijn van de dierhouderij en van hoe voedsel tot stand komt. Een hulpboer merkt op: “Ik wist van het concept varken, maar ik had er nooit een ontmoet.” Toen het filmproject begon, heb ik geprobeerd te bemiddelen om er geld voor los te krijgen bij aan de varkenshouderij gelieerde organisaties. Het is me niet gelukt, en na het zien van de film weet ik dat ze ongelijk hadden. Ze hadden een bijdrage moeten leveren; een betere manier om de dilemma’s van de dierhouderij uit te dragen is er nauwelijks. De documentaire is van harte aanbevolen voor kringavonden, jaarvergaderingen en andere toogdagen in de intensieve veehouderij. Er valt nog te lachen ook.