Boer straks niet meer aan het roer

Nieuw voedselbeleid: de bijl aan de wortel van het Nederlandse agribusiness-complex?

Het landbouwbeleid moet radicaal om, aldus de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Daarin zetelen vooraanstaande wetenschappers en directeuren van kennisinstellingen. Het belangrijke adviesorgaan van de regering vindt het aloude landbouwbeleid – waarvan Mansholt ooit geestelijk vader was – achterhaald.

De Mansholt-aanpak was zeker succesvol, concludeert de WRR, maar in de afgelopen decennia zijn andere problemen gerezen. Zoals uitputting van landbouwgrond en grondstoffen, en tekorten aan water tegenover een te veel aan dierlijke mest.

Niet de boer, maar de (gezondheid van de) consument en het milieu staan bij de uitvoering van het nieuwe voedselbeleid centraal. In plaats van stimulering van de productiviteit en de export komen dan heel andere doelstellingen bovendrijven.

De voedselvisie richt zich juist op minder consumptie en minder productie. En het moet allemaal duurzamer. Grondstoffen moeten zo efficiënt mogelijk worden benut door zo veel mogelijk terug te winnen. Voedsel met te veel vet, suiker of zout moet in de ban. Consumptie van gezond voedsel moet gestimuleerd worden. Et cetera.

Landbouw en kennisinstituten staan hierbij niet meer aan het roer. Naast consumenten richt het voorgestelde voedselbeleid zich op supermarkten, maatschappelijke organisaties en agribusinessbedrijven.

De boer komt in dit verhaal dus niet meer voor. Hierbij is wel de vraag in hoeverre dit ‘voedselbeleid’ al grotendeels realiteit is. De verduurzaming is in volle gang, net als de trend dat de retail prijs én kwaliteit dicteert.

Waar het beoogde beleid veel verdergaat, is dat – desnoods via wetgeving – de productie en consumptie van zuivel en vlees in Nederland in de komende decennia fors moeten afnemen. Bij de uitvoering daarvan mogen mededingingsrecht noch vrijhandel in de weg staan.

Goed luisteren naar markt en consument is van levensbelang. Maar hier raakt de bijl niet alleen aan de wortels van het huidige agrarische succesmodel, maar ook aan die van het recht op keuzevrijheid en eerlijke concurrentie.