Neerslag

Compenseren bij calamiteiten, zoals het LEI wil, heeft ook zijn nadelen.

Het is deze winter erg nat, en de nattigheid gaat samen met hoge temperaturen. Als er niets verandert, vriezen allerlei ziekteverwekkers niet dood; ze kunnen hoogstens verdrinken. Toch wil ik aandacht besteden aan een andere neerslag: het neerslaan van de hectaretoeslag in de grondprijs. Ik waarschuw daar al lange tijd voor, als een soort roepende in de woestijn. Sinds vorige week heb ik een invloedrijke medestander: het Landbouw-Economisch Instituut (LEI).

Onderzoekers van het LEI hebben nu ook vastgesteld dat de hectaretoeslag zich tamelijk direct vertaalt in een hogere grondprijs. Lang geleden, ergens in de jaren tachtig, werkte ik zelf nog bij het LEI. Ik verzeilde toen in een discussie met Sicco Mansholt himself. Hij wilde toen al naar directe inkomenssteun. Ik probeerde hem uit te leggen dat die niet zou helpen, en vergeleek een overdraagbare inkomenstoeslag met het bij opbod verkopen van een bijstandsuitkering. Wat zou iemand daarvoor willen bieden als er geen bijzondere voorwaarden golden? Juist, het bedrag van de bijstandsuitkering minus €1. Dan helpt de uitkering niet meer. Naarmate een overheidsbijdrage meer voorspelbaar en overdraagbaar is, kan de koper van een stuk land beter uitrekenen wat de bijdrage hem in de toekomst gaat opleveren. De toekomstige opbrengst wordt dan verdisconteerd in de grondprijs. Mansholt moest van deze redenering niets hebben. Hij schreef me een lange brief om me te bekeren. Klaarblijkelijk had ik gelijk, want anders had hij vast niet gereageerd. Hij was de grote oude man, en ik een jong broekie.

Het LEI heeft nu uitgerekend dat elke euro toeslag tot €30 grondprijsstijging leidt. Ook al ben ik blij met de steun, die uitkomst lijkt me echt veel te hoog. Bij 1 op 30 zou een toeslag van €300 leiden tot een grondprijsstijging van bijna €10.000, een vijfde van de huidige hectareprijs. Dat is dan het bedrag dat een koper betaalt voor het, enigszins onzekere, recht op een hectaretoeslag. Hij moet dan dertig jaar werken om het geld terug te verdienen. Dat is wel erg lang.

Het LEI stelt vervolgens dat inkomensondersteuning veel beter is als de overheidsbijdrage niet te voorspellen is. Dan valt er niets te verdisconteren. Daar zit wat in, maar overheidsbeleid moet nu juist wel voorspelbaar zijn. Het LEI pleit voor gebruik van een deel van het geld voor compensatie bij calamiteiten. En inderdaad, calamiteiten zijn niet te voorspellen. Hoewel, als er ergens nachtvorstschade is, is het in de fruitteelt, of in de aardappelen in de Veenkoloniën. Kortom, bij het voorstel van het LEI stijgt de grondprijs in de Betuwe en in de Veenkoloniën. Is dat wat we willen? Gelukkig regent het, vorst is ver weg.