Exportmachine Argentinië weer op stoom

“Met een Argentijnse boer om tafel gaan zitten is compleet anders dan vijf maanden geleden. Toen zagen we het einde van de tunnel niet meer, er heerste grote onzekerheid. Nu ziet de horizon er een stuk beter uit.” Aan het woord is de Argentijnse akkerbouwer Juan Pablo Lago, goed voor zo’n 10.000 hectare ten noordoosten van Buenos Aires, in de krant Clarin. Het optimisme dat Lago uitstraalt, is exemplarisch voor de Argentijnse landbouw.

Familie Kirchner

Jarenlang zuchtte de agrarische export uit het Zuid-Amerikaanse land onder het bewind van de Kirchners. Eerst president Nestor Kirchner (2003-2007) en daarna zijn echtgenote Cristina Fernández de Kirchner (2007-2015). Om het linkse beleid en de vele subsidies voor arme bevolkingsgroepen te betalen, legden zij aan de export van granen en vlees hoge belastingen op. Ook was de uitvoer jarenlang alleen mogelijk wanneer je als ondernemer de juiste exportlicenties wist te krijgen.

De gevolgen voor de Zuid-Amerikaanse landbouwmacht waren desastreus. In 2006 pronkte Argentinië nog als derde grootste vleesexporteur ter wereld. Op dit moment bezet het land slechts de dertiende plek! Volgens een opinie in de krant El Litoral zijn er in de afgelopen twaalf jaar 34.000 vleesveehouders gestopt, sloten er 138 vriesbedrijven en kwamen er 18.000 werknemers uit de vleessector op straat te staan.

Cristina Fernández de Kirchner. Foto: ANP

Geduikeld

De cijfers voor de graan- en soja-exporten zijn niet anders. Ook daar is Argentinië geduikeld op de wereldwijde ranglijstjes van grootste exporteurs. Wat wil je, als je op soja (bonen, meel en olie) exporttarieven hanteert van meer dan 30%. Op mais 20% en tarwe 23%. En op elke ton rundvlees die de haven van Buenos Aires verlaat een taks van 15%. Misschien slaagden de Kirchners in eerste instantie in hun doel om binnenlandse voedselprijzen laag te houden. Maar uiteindelijk gooiden boeren massaal de handdoek in de ring. Er is simpelweg minder geproduceerd.

Runderen

Zo verschrompelden de slachtrunderen onder de Kirchners. Wogen Argentijnse runderen vroeger rond de 280 kilo als ze bij de slachterij aankwamen, de afgelopen jaren daalde dat naar 230 kilo. Een gevolg, aldus vleesveehoudersorganisatie AAPA, van het feit dat exporteren te duur en te ingewikkeld is geworden. Ook op de wereldmarkt voor granen zijn kansen gemist. Terwijl het areaal in Brazilië gestaag groeide, beleefde Argentinië in 2013 met 8,5 miljoen ton haar laagste tarweoogst in honderd jaar.

Het is tegen deze achtergrond dat boerenvoorman Luis Miguel Etchevehere, voorzitter van Sociedad Rural Argentina, heeft gezegd: “Het Kircherismo is de slechtste regering voor het platteland in tweehonderd jaar tijd.” In plaats van overleg of uitwisseling van ideeën met de overheid was er de afgelopen jaren slechts sprake van aanvallen en achterdocht. De Argentijnse LTO is nooit een serieuze gesprekspartner voor de Kirchners geweest.

Opbouwen

Dat wordt vanaf nu, als het aan Sociedad Rural ligt, allemaal anders. “We moeten deze pagina omslaan en weer opbouwen”, stelde Etchevehere de afgelopen dagen terwijl hij de klimaattop in Parijs bezocht. “Het is een uitdaging. Maar wat ons is overkomen moet een les blijven om nooit meer in diezelfde fouten te vervallen. Het is tijd om ons met de wereld te verenigen en te zien hoe we de wereldbevolking kunnen voeden.”

Mauricio Macri. Foto: ANP

President Mauricio Macri

De nieuwe president Macri neemt, als hij op 10 december officieel aantreedt, Ricardo Buryaile mee als minister van landbouw. Het contact tussen Argentijnse landbouwers en deze vleesveehouder uit de noordelijke provincie Formosa zal een stuk hartelijker zijn. Al was het maar omdat de politicus zelf ooit als bestuurder diende in de regionale afdeling van landbouwkoepel Sociedad Rural.

In zijn eerste interviews windt Buryaile er geen doekjes om. “Ons platteland staat op instorten”, formuleert de kersverse bewindsman. Volgens Buryaile heeft het landbouwmodel van zijn voorgangers de landbouwproductie vernietigd. In zijn ogen zijn Argentijnse boeren onder de Kirchners als het ware arbeider geworden in dienst van de staat. “Wij willen ondernemers uit die positie halen en henzelf weer de mogelijkheid geven om te beslissen.”

Exportbelastingen

Om de daad bij het woord te voegen, gaan met het aantreden van de nieuwe president gelijk een groot deel van de exportbelastingen bij het oud vuil. Voor mais, tarwe en vlees gaan ze direct naar nul. Voor soja is de daling geleidelijk met telkens 5 procent. Hoe snel daarmee de taks op soja-uitvoer op nul komt, is onbekend. Ook gaat er een streep door de plicht op exportlicenties. Buryaile: “Mensen in de landbouwsector moeten het vertrouwen herwinnen.”

Wat de exacte effecten zijn voor de Argentijnse productie is nog onduidelijk. Aan de ene kant verwachten marktvorsers dat Argentijnse handelaren in één keer een hoop extra (achtergehouden) soja zullen verkopen. Aan de andere kant stellen analisten dat sommige Argentijnse boeren eerder voor mais zullen kiezen, omdat daar alle belastingbelemmeringen verdwijnen. In elk geval lijkt een verdere areaaldaling gestopt.

Koning Soja

Gustavo Grobocopatel, één van de grootste Argentijnse graanexporteurs, is hoopvol over Macri. ‘Koning Soja’ heet Grobocopatel ook wel. Het hoofd van de Grobo Groep verwacht dat het stimuleringsbeleid de graan- en oliezaadproductie met 40% tot 50% kan doen stijgen. De exporteur kan het niet laten ook de gemiste kansen te noemen: de afgelopen jaren hadden stijgende export voor 15 miljard dollar per jaar aan extra inkomsten kunnen zorgen. ,,Die kans hebben we gemist.”

Vleesimporteur Jack van Messel is blij voor Argentijnse vrienden dat het tijdperk Kirchner voorbij is. “Cristina heeft de middenklasse de armoede in geholpen.” De Rotterdammer importeerde altijd al meer uit Uruguay en Brazilië dan uit Argentinië. Maar het strakke exportregime betekende voor veel Argentijnen de nekslag. “Stel je voor, dan stond je in de haven met een lading vlees en dan kwam je exportvergunning niet rond.” Onwerkbaar was dat. Maar Argentinië mag eindelijk vooruit kijken. “Als de nieuwe regering niet corrupt is, kan het land tot grote hoogten stijgen.”