Slimme landbouw op klimaattop

De klimaatverandering wordt gezien als sluipmoordenaar. De aarde warmt op en dat heeft grote gevolgen voor het weer en de planten- en diersoorten die voorkomen.

193 landen op klimaattop

Gebieden drogen uit waardoor er geen voedsel meer verbouwd kan worden en door meer kans op extreem weer- droogte of juist veel te veel regen- is het risico op misoogsten groter. Op de klimaatconferentie van de Verenigde Naties, die van 30 november tot en met 11 december wordt gehouden in Parijs, proberen 193 landen tot een akkoord te komen over het klimaatbeleid om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Een nieuw beleid vanaf 2020 is het hoofddoel.

Vanuit Nederland zijn premier Mark Rutte en staatssecretaris Sharon Dijksma van Milieu de delegatieleiders. Ook het parlement en tal van belangenorganisaties zijn vertegenwoordigd in Parijs.

CO2, methaan en lachgas bij landbouw

CO2 is het belangrijkste gas waar naar wordt gekeken tijdens de top. De concentratie CO2 is sinds de industrialisering met 40% toegenomen. Dat komt vooral door goederenproductie, energie-opwekking en transport. Bij landbouw komt via mest naast CO2 ook methaan en lachgas (N2O) vrij. Dit zijn sterkere broeikasgassen dan CO2. Met het terugdringen van het gebruik van gas en steenkool kan de CO2-uitstoot snel verlaagd worden.

Nederland in de top-10

Uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat Nederland bij de top-10 hoort met de hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking:

1. Australië
2. Saudi-Arabië
3. Verenigde Staten
4. Canada
5. Rusland
6. Zuid-Korea
7. Taiwan
8. Japan
9. Nederland
10. Duitsland

25% van uitstoot uit voedselkolom

De rol van de landbouw in het klimaatdossier is bijzonder. Wereldwijd is ongeveer 25% van de uitstoot van broeikasgassen afkomstig uit de voedselkolom. De helft hiervan komt van de voedselproductie, de andere helft van bijvoorbeeld transport en verpakking van voedsel.

Methaan en lachgas uit veehouderij

Het gaat bij de landbouw niet zozeer om CO2, maar vooral om methaan. De uitstoot van methaan bij de productie van rijst is wereldwijd een grote post. Vanuit de veestapel komt veel methaan en lachgas vrij. De Nederlandse landbouw is geen belangrijke speler bij de CO2-uitstoot.

Van de totale CO2-emissie van 176,5 miljoen ton CO2 in Nederland is 7,4 miljoen ton afkomstig uit de landbouw en 5 miljoen ton uit de kunstmestindustrie. De glastuinbouw is de belangrijkste speler hierbij. Voor het vastleggen van CO2 speelt de landbouw ook geen grote rol. In de akkerbouw wordt wel CO2 opgenomen door gewassen, maar dit is allemaal kortdurend. Alleen opslag van CO2 in de bodem en in bossen die honderden jaren blijven staan, wordt gezien als reductiemiddel voor de CO2-uitstoot.

Lachgas veel belastender dan CO2

Door de uitstoot van methaan en lachgas drukt de sector toch een negatieve stempel op het klimaatdossier. Het effect van lachgas als broeikasgas is 310 maal groter dan dat van CO2.

Bij de uitstoot van lachgas is 19,5 miljoen kilo van de 26,4 miljoen kilo uitstoot afkomstig uit de landbouw. Van de 753,8 miljoen kilo methaan die in 2014 in Nederland werd uitgestoten is 681 miljoen kilo landbouwgerelateerd.

Mark Pasveer

Oproep Thieme

Marianne Thieme (PvdD) riep premier Rutte en staatssecretaris Dijksma op om tijdens de top aandacht te vragen voor het terugdringen van de veehouderij en de vleesconsumptie. Rutte benadrukte dat hij dit niet wil doen. Wel zal Nederland tijdens de top de klimaatslimme landbouw onder de aandacht brengen.

De Nederlandse landbouw is zeer efficiënt; de productie is hoog waarbij de milieuvervuiling relatief laag is. Ook andere landen en de VN staan achter het principe van klimaatslimme landbouw, dat Dijksma en Rutte vorig jaar tijdens de klimaattop in New York hebben gepresenteerd.

Efficiënte productie

Door de groeiende wereldbevolking is er steeds meer vraag naar voedsel. Efficiënte productie is hierbij van groot belang. Wanneer bossen worden gekapt voor voedselproductie, gaat dit ten koste van de CO2-vastlegging. Zolang een bos groeit wordt CO2 vastgelegd.
Concrete reductiedoelen zijn voor de landbouw nog niet vastgesteld. Ook de EU heeft hier nog geen concrete afspraken over gemaakt. Het is niet te verwachten dat er in Parijs ook al concrete normen afgesproken zullen worden die specifiek gericht zijn op de landbouw. Doelstellingen om zo efficiënt mogelijk te produceren zijn wel te verwachten. Vervolgens is aan de EU en Nederland zelf hoe dit in te vullen. Voor Nederland als kennisland op het gebied van agrarische productie biedt de top wat dat betreft veel kansen.

Nederlandse landbouw loopt voor

Nederland is maar een klein land, dat bovendien op de klimaattop onder Europese vlag zal opereren en niet als zelfstandig land. Je zou verwachten dat de Nederlandse inzet er daarom niet zo toe doet. Nederland is verantwoordelijk voor een half procent van de wereldwijde CO2-uitstoot en de overstap naar duurzame energie verloopt ook erg traag in Nederland.

Toch is Dijksma niet negatief. Op het gebied van landbouw en afvalverwerking is Nederland een voorloper, zo blijkt ook uit een recent verschenen Oeso-rapport. Nederland kan dus als voorbeeldland fungeren. Daarnaast is Nederland komend half jaar voorzitter van de EU, waarbij zij de taak heeft om de afspraken die in Parijs worden gemaakt verder vorm te geven in Europa.

Kans voor de zaaisector

De wereldvoedselorganisatie FAO waarschuwt dat bij de ontwikkeling van uitgangsmateriaal meer aandacht moet zijn voor rassen en soorten die bestand zijn tegen bijvoorbeeld droogte of hitte. Dit biedt kansen voor de Nederlandse zaaizaadsector.