‘Doodgaan, maar niet op de boerderij’

Hoe erg is het als je als oude boer of boerin niet naar een tehuis gaat, maar thuis blijft wonen?

Met een ongelukkige val had hij zijn eigen vonnis getekend. De gebroken heup genas slecht en terugkeren naar de boerderij hield een zeker risico in. Nog zo’n val en de complicaties zouden de dood tot gevolg kunnen hebben. Een verzorgingshuis werd veiliger geacht.

Daar trof ik hem, gezeten aan de eikenhouten tafel die hij uit de boerderij had meegenomen. Op zijn kin glinsterden stoppels, zijn haar zat warrig. Foto’s aan de muur lieten zien dat dit altijd al zo was. Alleen die blik in zijn ogen was anders. Op de foto’s rustig en tevreden, nu verwilderd en radeloos. Nooit was hij weggeweest van zijn bedrijf en ineens zat hij hier, in een verzorgingshuis met ‘best aardige zusters en best lekker eten’.

“Hoe gaat het met u?”, vroeg ik.

“Slecht”, zei hij.

“Wat doet u zoal?”, probeerde ik nog.

Weer die verwilderde blik. En toen het antwoord: “Ik zit te wachten op de dood.” Want hij miste zijn vee, de weidse vergezichten en de wind om zijn hoofd. En hij miste zijn werk. Het tuintje van het tehuis mocht hij niet bijhouden, een hovenier kwam wekelijks het gras maaien en de borders bijwerken. Wat wel mocht, was meedoen met bingo. Of rummikub. Daar gaf hij niets om.

Recent bereikte mij het bericht van zijn overlijden. De dood waar hij op had zitten wachten, was hem eindelijk komen halen.

Ik ben geen medicus, maar hoe erg was het geweest als deze man thuis nogmaals was gevallen? En wellicht ter plekke was overleden? Was zo’n dood niet te prefereren geweest? Boeren zijn niet zelden geboren en getogen op de boerderij. Voor hen zijn werk en privé met elkaar vervlochten. Zodanig zelfs, dat ontvlechting hen diep ongelukkig maakt. Vandaar dat ik mij afvraag of bij opname in een tehuis het middel niet erger is dan de kwaal.

Niet dat tehuizen hun best niet doen. Dergelijke instellingen proberen hun bewoners ‘een gevoel van thuis’ te geven, zo vermeldt De Zorgleefplanwijzer, een initiatief van de organisatie van zorgprofessionals. ‘Belangrijk is dat de cliënt gewoon kan leven zoals hij of zij dat wil of gewend was.’ Dat dat bij boeren niet eenvoudig is, zal duidelijk zijn. Een zorginstelling is immers geen boerenbedrijf, ook niet als er toevallig een dierenweitje bij is.

En sterven? Vrijwel iedereen wil dat het liefste thuis doen, of daar waar het voelt als thuis. Voor slechts 30% komt deze wens ook uit. Daar zat deze boer niet bij.

Had het anders gekund? Hij zat daar, omdat de kans bestond om voortijdig dood te gaan. Maar hoe erg is dat als je halverwege de 90 bent? Is zo lang mogelijk leven belangrijker dan gelukkig leven? Oude bomen verdragen het verplanten slecht en naar mijn idee geldt dat zeker voor boeren. Het gold in elk geval voor deze boer.