Bloemenzaad oogsten met graszaadapparatuur

Op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden is de bloemen- en groenten zaadteelt voor veel akkerbouwers een kleine en vaak een interessante neventeelt. Deze teelt kan een aardig maar wisselend extraatje opleveren. Met name op Tholen en St.-Philipsland komt deze zaadteelt veel voor.

Veel van deze teelten moeten net als het meeste graszaad worden gemaaid. Loonbedrijf Gunter uit St.-Annaland op Tholen heeft redelijk wat van deze zaadtelers als klant waarvoor hij het maaiwerk doet. "Omdat ik weet wat de knelpunten zijn bij het bloemen maaien, maar ook graszaad maai, zocht ik een machine waarmee ik het maaiwerk voor beide teelten goed kan uitvoeren. Uiteindelijk heb ik die, met wat aanpassingen, in deze in John Deere W150 zwadmaaier gevonden.”

Een van de aanpassingen is dat de spoorbreedte versteld kan worden. Voor het maaien van graszaad staan de wielen op 4 meter en voor het maaien van bloemen op 3 meter. Hier de drukcilinder die het linkerwiel bedient. De drukcilinder voor het rechterwiel zit aan de andere kant van de as. Omdat de hefinrichting voor de maaibalk mee gaat tijdens het verzetten hoeft deze niet losgekoppeld te worden. Deze aanpassing is uitgevoerd volgens specificaties van Gunter door mechanisatiebedrijf Vervaet-van Weele. Dit bedrijf verzorgde ook de import vanuit Canada.

Omdat de originele enkele maaibalk niet voldeed aan de specifieke wensen van Gunter heeft hij die er niet bij gekocht. Deze maai-inrichting om bloemen te maaien is door Gunter zelf gebouwd. Omdat het bij bloemen vaak gaat om laag gewas moet zo dicht mogelijk aan de grond worden gemaaid. Dit heeft tot gevolg dat de maaibalk vaak net in de grond zit. De dubbele messen zorgen ervoor dat de snijvlakken schoon blijven. Wel zijn ze snel bot. Met de verticale messen wordt een warrig gewas losgesneden en 2 transportbandjes zorgen ervoor dat het gemaaide gewas op een niet al te breed zwad komt.

Een deel van het overbrengmechanisme die de messen van de horizontale maaibalk bedient.

Het zicht op het maaien vanuit de cabine. De haspel is evenals bij graanoogst van essentieel belang om het gewas niet te laten stroppen.

Hier is goed te zien hoe het gemaaide gewas met de haspel naar achter wordt gewerkt en met de banden aan de zijden naar het midden wordt gebracht.

Het zwad zoals dat door de machine wordt neergelegd. Feitelijk rijdt de machine nu achteruit. Het zicht is nu op de neus van de machine.

De besturing en aandrijving van de zwadmaaier gaan via de achterwielen. De wielen aan de neus zijn zwenkwielen en voorzien van zijwaartse schokdempers om zwabberen tijdens het rijden te voorkomen.

Het veld alyssum, met de maaier aan het werk.

Tijdens het rijden op de weg  zijn de bestuurdersstoel en bediening gedraaid, zodat de maai-inrichting dan aan de achterkant van de machine zit.

Voor het maaien van graszaad is de 3 meter brede maaibalk voor bloemen vervangen door een aangepaste Lely cyclomaaier van 4 meter. Met deze zwadmaaier kan loonbedrijf Gunter goed uit de voeten voor het gevarieerde maaiwerk.

Het moment van zaadoogst bij alyssum is wat moeilijk te bepalen. Het gewas blijft bloemen ontwikkelen terwijl onderaan de stengel het zaad al goed is en er begint uit te vallen. Een goed moment is daarom het begin van een droge periode zodat het zaad enkele dagen na het maaien uitgedorst kan worden.

Leo van Nieuwenhuijzen uit St.-Philpsland is een van telers waarbij Gunter in de vroegte de alyssum maaide. Drie dagen later, rond de middag, wordt het gewas gedorst. “Naast mijn akkerbouwbedrijf teel ik al jaren bloemen voor vermeerdering. Het is op zich een leuke teelt, maar met sterk wisselende winsten en soms verlies. Het blijft daarom beperkt tot enkele hectares want het moet wel leuk blijven. Dit jaar teel ik ongeveer 3 hectare bloemen, de alyssum dit jaar op 7 are.”

Voor het dorsen gaat beginnen wordt het gemaaide gewas voorzichtig uit een diep deel van het spuitspoor geharkt.

Hoe voorzichtig met het gewas moet worden om gegaan blijkt wel uit dit deel van het spuitspoor, waar het is weg geharkt. Niet alles is zaad, maar veel van de bruine stippen zijn het wel.

Met de dorstrommel helemaal dicht worden de eerste tientallen meters gedorst. Het bloemetjeshooi wordt samen met zoon Teun secuur gecontroleerd op nog aanwezige rijpe zaden.

Bovenin de stengels zitten nog zaden die nog niet helemaal rijp zijn. Over ongeveer een week wordt het hooi nog een keer gedorst om de alsnog gerijpte zaden te oogsten.

Er blijken toch nog rijpe zaden in het hooi te zitten. De trommel gaat ietsje open en het dorsen met de ongeveer 40 jaar oude New-Holland Claysson 1545 wordt weer hervat.

Nog eens kaf opvangen, blazen en controleren. De maaidorser moet nog iets worden bijgesteld.

Met uiteindelijk de trommel op ongeveer een halfje open kan het dorsen verder gaan. Over ongeveer een week gaat het hooi toch weer door de combine. Het verlies zal daarom marginaal zijn.

Het zaad kan honderden euro's per kilo opleveren, maar de kilo opbrengst per hectare wordt bijna uitgedrukt in grammen. Dat wordt mede geïllustreerd door de grootte van het zaad. Hoeveel er van deze 7 are komt is met geen mogelijkheid in te schatten. Als er 10 kilo afkomt is dit een prima teelt geweest.

Van wat in tank komt is misschien 5% zaad. Dat is niet erg. Liever veel kaf, stof en steeltjes dan kostbare zaadjes verspillen. Deze massa met het zaad gaat naar de veiling van St.-Annaland. Daar gaat het voor de droogwand en wordt het geschoond. Dan is pas bekend wat de kilo opbrengst is.

Voorlopig moet eerst alles gedorst worden. Dit jaar neemt zoon Teun van Nieuwenhuijzen het dorsen voor zijn rekening. Links van het perceel staan uien en rechts Chinese vergeet-mij-nieten, ook voor vermeerdering.