‘Waterschade landbouw: overheid verantwoordelijk’

Regenschade is de verantwoordelijkheid van de boer, zegt Teun de Jong, voorzitter van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV). Maar als de schade groter wordt door maatschappelijke (natuur)wensen, draagt ook de overheid verantwoordelijkheid.

De uitzonderlijke regen- en hagelbuien van de afgelopen twee maanden duiden wel degelijk op een blijvende verandering van ons weerbeeld. Het karakter en de intensiteit van deze buien wijzen meer op subtropische omstandigheden dan op het ons zo vertrouwde koele zeeklimaat. Nu gaat het dan om zware regenval, hagel en overstromingen. In een ander jaar kan hetzelfde grillige weertype zich uiten in langdurige droogte. Deze klimaatverandering vraagt dus om aanpassing in de bedrijfsvoering en een aangepast risicobeheer.

Boer is bekend met weercalamiteiten

Natuurlijk heeft de landbouw al veel langer ervaring met weercalamiteiten; het oudste voorbeeld is misschien wel hagel, dat oogsten geheel kan vernielen. Om dit risico in te dammen worden technische maatregelen genomen, zoals de inzet van hagelkanonnen en netten, en worden ook al meer dan 100 jaar verzekeringen afgesloten, vaak in onderling verband.

Maar ook regenwateroverlast en droogte is niet nieuw. Uit de oude doos kennen we natuurlijk nog de uitzonderlijk natte herfst van 1974 en het droge jaar 1976.

Rampenwet in werking in 1998

Van recenter datum is de herfst van 1998; een uitzonderlijk natte herfst, gevolgd door een vroege vorstinval in oktober, waardoor complete oogsten verloren gingen. De situatie was dermate ernstig dat de overheid de rampenwet met de Wet Tegemoetkoming Schade (WTS) in werking stelde, waardoor een vangnet ontstond waarop boeren en burgers een beroep konden doen om financiële schade enigszins te compenseren.

Plicht tot regenwateroverlastverzekering

Nadat met name Zuidwest-Nederland in de herfst van 2002 weer getroffen werd door regenwateroverlast, heeft de overheid compensatie verbonden aan een plicht tot regenwateroverlastverzekering. Deze verzekering is in samenwerking door de standsorganisaties met de agrarische verzekeraars en met ondersteuning door de overheid opgezet.

Verzekeren is een laatste optie; perceels- en gewaskeuze, cultuurtechnische maatregelen als rondlegging en voldoende waterberging behoren natuurlijk tot de instrumenten om het weerrisico door regenwateroverlast te beperken.

Daarnaast zien we dat ook landbouwbedrijven in omvang groeien en veel vaker op meer dan een locatie gevestigd zijn, wat ook weer een beperking van het weerrisico inhoudt. Bovendien is er natuurlijk sprake van een soort kansberekening, waarbij het risico om getroffen te worden door een erge weercalamiteit wordt ingeschat.

Stekker uit regenwaterverzekering Aquapol

Deze factoren hebben er toe geleid dat de deelname aan de regenwateroverlastverzekeringen onder de maat is gebleven. Ook de noodzakelijke spreiding in verzekerden over diverse risicogebieden kwam onvoldoende van de grond. Hierop is de stekker uit de regenwaterverzekering Aquapol getrokken. Echter, vanuit het besef van verzekeraars, georganiseerde landbouw en ook vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (EU) is er sinds 2010 een alomvattende Brede Weersverzekering, die door meerdere verzekeraars wordt aangeboden. In deze verzekering komen regenval, hagel en droogte samen. Naar keuze van de verzekerde zijn bij schades boven de 30%, uitkeringen mogelijk van 25 tot 70% van de verzekerde som, met overheidssteun tot 65% van de bruto premie. Al naar gelang de gekozen verzekeringsmaatschappij zijn keuzes mogelijk tussen complete teeltplannen of per gewas. Een knelpunt blijft echter wel dat de verzekerde wel 21% assurantiebelasting over de bruto premie moet betalen… Hiermee haalt het Rijk een substantieel deel van de subsidie weer terug!

Schade door overstromingen

Heeft de overheid dan geen verantwoordelijkheid meer richting boer en burger bij wateroverlast? Naar mijn mening zijn de risico’s van hagel, regen en droogte in voldoende mate af te dekken, door verzekeringsproducten die mede door de georganiseerde landbouw zijn opgezet. Maar een belangrijk deel van de schade is niet veroorzaakt door de regen zelf, maar door overstroming van de akkers door toegestroomd water uit getroffen gebieden. Hier helpt dus geen regenwaterverzekering.

Vaak wordt het probleem van overstroming versterkt door maatschappelijke (natuur)wensen, zoals natuurvriendelijke oevers, meanderende beken en een afwachtend maalbeleid door waterschappen om ‘gebiedseigen water’ langer vast te houden. Dan is er dus sprake van een onverzekerbare ramp, die nog versterkt is door overheidsbeleid! Voor deze omstandigheden is de WTS wel bedoeld; en de buurlanden hanteren deze uitleg ook. Dus om de concurrentieverhoudingen gelijk te houden moet de Nederlandse overheid hierin volgen.