‘Voedsel veiliger dan ooit, is dat ook echt zo?’

Uitspraken over veiligheid van pesticiden in voedsel zijn onthutsend oppervlakkig, met de gedachte dat je altijd met één gif te maken hebt. In werkelijkheid komt een cocktail aan middelen in de voedselketen terecht. De veelgehoorde uitpraak dat voedsel veiliger is dan ooit, is nog nooit goed bewezen.

Voedsel is nog nooit zo veilig geweest, zegt men. Vooral bij het dreigende glyfosaatverbod steekt deze bezwering de kop weer op. Residuen zijn tot een aanvaardbaar minimum beperkt, je gaat er alleen dood van als je er te veel van eet. Vandaar ook het voedingsadvies: alles met mate, en eet gevarieerd.

Critici bestrijdingsmiddelen weggeschamperd

Waarop is het vertrouwen gebaseerd? Is het voedsel wel zo veilig? De ontwikkelaars van bestrijdingsmiddelen hebben alles goed gecheckt, zeggen ze. De middelen zakken niet naar het grondwater en bij duizend keer de geaccepteerde dagelijkse inname is er nog geen schade bij proefdieren. Filmster Meryl Streep protesteerde eens tegen een middel in de fruitteelt. De industrie schamperde toen dat ze wel duizend liter appelsap per dag moest drinken, anders zou ze niet zo piepen.

‘Kerncentrale net zo gevaarlijk als griesmeelfabriek’

Ook in Nederland wuift men graag op deze manier gevaren weg. VVD-politicus Molly Geertsema zei ooit dat een kerncentrale net zo gevaarlijk is als een griesmeelfabriek – een vracht griesmeel op je kop is even fataal als een vat kernafval.

Filosoof Jaap van Heerden noemde zelfs water net zo giftig als andere stoffen ‘maar voor die giftigheid ben je pas gevoelig bij een overmatige consumptie’. Deze wijsneuzigheid gaat terug op Paracelsus, een alchemist uit de zestiende eeuw, die schreef: ‘Dosis sola facit vernenum‘, oftewel: de dosis bepaalt of iets een gif is en hoe giftig dit is.

Onderzoek richt zich op 1 gif, terwijl je cocktail binnenkrijgt

Hoe wijs dit allemaal ook mag klinken, de uitspraken gaan uit van de onthutsend oppervlakkige gedachte dat je altijd met één gif te maken hebt. In werkelijkheid bestaat de wereld uit ontelbare stoffen, die met elkaar op ontelbare manieren kunnen reageren. Een chemiebedrijf onderzoekt wel het effect van één middel op een proefdier, maar niet het effect van een cocktail. Niet dat ene middel komt in de voedselketen terecht, maar de cocktail.

Na 2 weken biologisch eten 9,5 keer minder gif in lichaam

In Zweden werd een interessant onderzoek gedaan. Een gezin at na een gangbaar dieet twee weken biologisch. Uit urinetests van de gezinsleden bleek dat het pesticidegehalte in het lichaam gemiddeld met een factor 9,5 verminderde. In twee weken! Met een gangbaar dieet heb je dan bijna tien keer zo veel carbamaten, thiabendazolen, groeistoffen en insecticiden in je lijf. Weliswaar zitten die middelen ieder voor zich binnen aanvaardbare niveaus, van de cocktail weet men dat niet. Daarom stelde het Zweedse onderzoeksteam: ‘omdat we zo weinig weten over combinatie-effecten (…) is het wijs om voorzichtig met deze middelen om te springen’.

De moeder van het onderzochte gezin wist het wel. Ze zei: ‘Je denkt toch allereerst aan je kinderen. Er zijn een heleboel chemicaliën uit hun lichamen verdwenen. En die wil ik er echt niet in terug.’