‘Kennis zonder context is betekenisloos’

Het gegeven dat gewasbeschermingsmiddelen risicovol kunnen zijn, krijgt pas waarde als we weten wanneer wél en wanneer níet.

Lang dachten we dat internet ons in staat zou stellen alles te weten en zo, goed geïnformeerd, de juiste beslissingen te nemen. Helaas, de werkelijkheid blijkt anders. Alles weten leidt nog niet tot kennis en is nog geen wijsheid. De afgelopen maanden is bovendien gebleken dat de kennis op internet zeer eenvoudig te manipuleren is. Zelfs door een stel Sloveense jongens die tegen betaling nepnieuws maken en over de hele wereld verspreiden. Een briljant verdienmodel overigens, als je er goed over nadenkt.

Verbanden leggen

Maar ook zonder bewuste misleiding is kennis zonder kader of context onbruikbaar. We hebben op school kennis opgedaan, maar vooral ook geleerd verbanden te leggen. Een simpel voorbeeld: als je alleen hebt geleerd dat kokend water lelijke brandwonden kan geven, zou je niet beter weten dan water te mijden. Je weet niet dat je water van kamertemperatuur kunt drinken, erin kunt zwemmen, of erop kunt schaatsen: water = 100 graden = brandwonden.

En als je leest dat 100 mensen zelfmoord hebben gepleegd (een fictief getal) na het gebruik van antidepressiva, wil je weten hoeveel mensen er totaal antidepressiva hebben geslikt en over welke periode: 10.000, 10 miljoen, 1 miljard, gedurende een week, een jaar, 10 jaar? Het lijkt een simpel voorbeeld, maar de krantenkop ‘100 gebruikers van antidepressiva plegen zelfmoord’ heeft toch echt een andere nieuwswaarde dan de kop ‘0,0000001% van de gebruikers van antidepressiva pleegt zelfmoord’.

Openbaarheid van informatie

Ook in de wetenschap – en in onze beoordelingssystematiek voor gewasbeschermingsmiddelen en biociden – is een enkel feit nutteloos zonder context en zonder duiding. Met die blik kijk ik ook naar de discussie over de openbaarheid van informatie uit beoordelingsdossiers van gewasbeschermingsmiddelen, die recent in het nieuws was. Het Ctgb heeft als lijn dat onderdelen van dossiers openbaar zijn, tenzij de wet dat niet toelaat. De wetgever heeft bepaald dat informatie die op grond van bedrijfsbelang vertrouwelijk moet zijn – om namaak door anderen te voorkomen – niet openbaar is.

De grens tussen vertrouwelijk en niet-vertrouwelijk is voer voor rechtsgeleerden. Op verzoek van een NGO besloot het Ctgb eerder over het (deels) openbaar maken van aanvraagdossiers van een aantal middelen op basis van neonicotinoïden. De Nederlandse rechter besloot dat besluit toen te schorsen, in afwachting van de uitspraak van het Europees Hof. Die uitspraak is er nu en is uiteraard op zichzelf ook weer voer voor rechtsgeleerden.

De Nederlandse rechter moet zich hier nog over uitspreken, dus mij past bescheidenheid. Eén element trok echter mijn aandacht en dat is dat het Hof aangeeft dat de emissiegegevens moeten zijn gebaseerd op realistische scenario’s. De informatie die openbaar wordt gemaakt moet dus betekenisvol zijn voor reëel gebruik. En dat zijn condities op basis van onze voorschriften en de goede agrarische praktijk. En dat is, in mijn ogen, betekenisvolle informatie. Wij weten immers allemaal dat gewasbeschermingsmiddelen risicovol zijn en bij verkeerd gebruik veel schade kunnen aanrichten. Een leek weet echter niet wat juist gebruik is. Het Hof heeft in mijn ogen de leek geholpen door vast te stellen dat gegevens altijd in hun context moeten (kunnen) worden geplaatst.

Wist u overigens dat er in Europa 75.000 mensen overlijden aan de gevolgen van emissies van dieselmotoren? Nee? Welnu, ik ook niet, maar ik las het laatst in de krant en ik hoop, maar weet het niet zeker, dat dit een betekenisvol getal is … Als dat zo is, is het verontrustend genoeg.