Bietenprijs onder druk na 2017

De suikermarktordening verdwijnt in 2017. De bietenprijs daalt waarschijnlijk. Rabobank vindt echter dat de Nederlandse suikersector goed is voorbereid. “De keten is goed georganiseerd en kan concurrerend suiker produceren.”

De akkerbouwers ontvingen de laatste jaren een prima bietenprijs. Maar is dat over twee jaar nog zo? Want op 30 september 2017 eindigt de suikermarktordening in de EU. Dan is de productie van suiker en isoglucose bijna vijftig jaar lang gelimiteerd geweest. Welke gevolgen gaat dit hebben voor de suikersector, is de vraag die in veel boerenkeukens en directiekamers op tafel ligt. De Rabobank buigt zich in een rapport, dat dinsdag 13 juli verschijnt, over deze vraag.

Overgang naar geliberaliseerde suikermarkt

Een eenduidig antwoord geven is moeilijk, zegt analist Ruud Schers van de afdeling Food & Agribusiness Research and Advisory van de Rabobank, met als specialisatie de suikermarkt. “De overgang van een gereguleerde naar een geliberaliseerde suikermarkt, gebeurt van de ene op de andere dag. Daardoor kan het effect heftig zijn. Er is geen langzame overgang, zoals bij de afschaffing van de zuivelquotering of de afbouw van de marktordeningen voor graan en wijn.”

Suikermarkt is wereldmarkt

Wat een vooruitblik ook bemoeilijkt, is dat de suikermarkt een wereldmarkt is. Door de marktordening had de EU een afgeschermde suikermarkt. Dat verandert in 2017, zegt Arjan Ausma, sectormanager Akkerbouw. “Externe factoren gaan een grotere rol spelen op de Europese suikermarkt, zoals de ontwikkeling van de wereldeconomie, valutakoersen en de prijzen van aardolie en ethanol.”

Sterke positie voor Nederlandse suikersector

De Nederlandse suikersector heeft een sterke uitgangspositie voor het quotumloze tijdperk, zegt Ausma. “De keten is goed georganiseerd. Er is veel informatie-uitwisseling tussen de bietentelers en de verwerker. De enige bietenverwerker (Suiker Unie) is eigendom van bietentelerscoöperatie Cosun. Deze relatie is heel sterk.”

Hoge suikerproductie per hectare

Ook de hoge suikerproductie per hectare is een sterk punt. Schers maakt een vergelijking tussen de Europese bietsuikerproductie en de rietsuikerproductie in Brazilië, Thailand en Australië. “Als je de hectareopbrengsten van bietsuiker en rietsuiker in 2000 op 100 procent zet, dan zie je dat bietsuiker in de EU nu op 115 procent zit en de rietsuikerproductie op 105 procent. De Nederlandse bietentelers zitten op 125 procent. De productiviteit van bietsuiker stijgt harder dan die van rietsuiker. En die in Nederland stijgt weer harder dan het gemiddelde in Europa. Nederland hoort bij de top in suikerproductie per hectare. Dat maakt de productie efficiënt.”

Twee fabrieken van Cosun

Een ander sterk punt van de Nederlandse sector zijn de twee fabrieken van Cosun. Ausma: “Dat zijn de grootste ter wereld en liggen dicht bij de teeltgebieden. Daar kan concurrerend suiker worden geproduceerd.”

Na 2017 onbeperkt suiker export

Tegelijk met de suikerquotering vervalt in 2017 ook het exportquotum van 1,4 miljoen ton suiker, dat de EU heeft afgesproken met de wereldhandelsorganisatie WTO. Na 2017 kan de Europese industrie onbeperkt suiker exporteren. De Rabobank schat dat de wereld ieder jaar 2 procent meer suiker nodig heeft. Het verbruik in de EU stijgt licht, maar in Afrika en Azië ligt de groei op 4 tot 5 procent per jaar. Veel landen in Afrika en het Midden-Oosten importeren suiker. De EU is een aantrekkelijke leverancier omdat het dichterbij ligt dan Brazilië, redeneert de Rabobank.

Bescherming tegen goedkope import

De exportlimiet verdwijnt in 2017, maar de EU handhaaft de importheffingen van €339 per ton ruwe suiker en €419 per ton witsuiker. De heffing beschermt de Europese suikerproducenten tegen goedkope import. Bepaalde groepen landen mogen suiker exporteren naar de EU tegen een lagere of geen importheffing.Schers: “Maar dit zijn kleine volumes afgezet tegen de totale Europese suikermarkt. De invloed van deze import op de Europese suikerprijs blijft beperkt.”

Witsuiker uit bieten van hoge kwaliteit

Exporterende landen als Brazilië en Thailand zullen in handelsakkoorden proberen de importtarieven omlaag te krijgen om de aantrekkelijke Europese suikermarkt te kunnen bedienen. Ausma denkt niet dat dat zo’n vaart zal lopen.

Hevigere concurrentie

Wat wel invloed gaat hebben op de suikerprijs in de EU, en dus op de bietenprijs, is het wegvallen van de quotering van suiker voor de voedingsmarkt. Schers: “Suikerbedrijven gaan hun capaciteit optimaal benutten. De concurrentie op de interne markt wordt heviger. De extra productie kan weg voor export, maar de mate waarin hangt sterk af van de wereldmarktprijs en de valutakoersen.”

Concentratie bietensector in West-Europa

De Rabobank verwacht dat de bietenteelt en –verwerking zich na 2017 verder concentreert in West-Europa. Na de hervorming van het suikerbeleid in 2006 zijn veel fabrieken gestopt in Zuid- en Oost-Europa. Het aantal bietentelers in de EU is in tien jaar gehalveerd naar 150.000. Nu vindt 75 procent van de Europese suikerproductie plaats in de Beet Belt (Frankrijk, Duitsland, Polen, Verenigd Koninkrijk en de Benelux). Schers: “Dat aandeel groeit na 2017 naar 80 à 85 procent. Door de stijgende concurrentie, verdwijnen de minder rendabele producenten.”

Geen koppeling bietenteelt en GLB-toeslag Nederland

De Nederlandse suikersector heeft wel als nadeel dat de overheid geen koppeling toepast tussen bietenteelt en de GLB-toeslagen. Volgens Schers maken tien lidstaten sinds dit jaar wel die koppeling.

Isoglucose: zoetstof uit graan

Met het afschaffen van de suikerquotering, verdwijnt ook de quotering voor isoglucose. Deze zoetstof wordt gemaakt uit graan. De productie is nu nog begrensd op 720.000 ton. Dat is erg weinig vergeleken met het quotum van 13,5 miljoen ton voedingssuiker. De Rabobank verwacht dat de markt voor isoglucose kan groeien naar 2 miljoen tot 2,5 miljoen ton in 2020.

Schers: “Dat hangt vooral af van de verhouding tussen de graan- en de suikerprijs. Een grote verschuiving verwachten we niet. Een fabriek voor isoglucose vergt een grote investering. Bovendien heeft suiker een natuurlijker imago dan isoglucose. In de VS bestaat de markt voor zoetstoffen voor 40 procent uit isoglucose. Maar daar zie je een verschuiving naar suiker, vanwege dat natuurlijke imago.”

Sterk schommelende suikerprijs

De Rabobank concludeert dat de Nederlandse suikersector goed is voorbereid op het quotumloze tijdperk. Maar de suikerprijs gaat sterker schommelen, omdat de EU meer te maken krijgt met invloeden van de wereldmarkt. En met het afschaffen van het quotum en de minimum-bietenprijs ligt een lagere bietenprijs voor de hand.